Yargıtay'dan Kritik Mahsup Kararı: İdare Tarafından Ödenen Kıdem Tazminatı Yüklenici Hakedişinden Kesilir mi?

Hizmet alımı ihalelerinde, alt yüklenici işçilerinin kıdem tazminatlarının kimin tarafından ödeneceği konusu, idareler ve yüklenici firmalar arasında uzun süredir devam eden bir hukuki sorundur. İş Kanunu uyarınca idare (asıl işveren) ile yüklenicinin (alt işveren) işçiye karşı müteselsilen (birlikte) sorumlu olması, idarelerin bu bedelleri ödemek zorunda kalmasına yol açabilmektedir. Peki, idare ödemek zorunda kaldığı bu kıdem tazminatını, yüklenicinin hakedişinden kesebilir mi? Bu tür karmaşık ihale, sözleşme ve hakediş sorunlarınızda, sürecin doğru yönetilmesi ve hak kayıplarının önlenmesi için Yaka Danışmanlık uzmanlığından destek almak, sözleşmesel rücu haklarınızı güvence altına almanızı sağlar. Yargıtay 6. Hukuk Dairesi’nin 06.05.2024 tarihli ve E:2023/1878, K:2024/1290 sayılı kararı, bu konudaki rücu ilişkisini net bir şekilde ortaya koymaktadır.

Kararın İlgili Kısmı

"Davacı yüklenici çalıştırdığı işçilerin kıdem tazminatlarından sorumlu olup; işçilere ödenen kıdem tazminatlarının yüklenicinin hak ediş alacağından mahsup edilmesinde hukuka aykırılık bulunmamaktadır. ... davalı idare tarafından işçilere ödenen kıdem tazminatı bedelleri yönünden davanın reddine karar verilmesi gerekirken, yazılı şekilde karar verilmesi doğru görülmemiştir."

Yüklenicinin Hakedişinden Yapılan Kıdem Tazminatı Kesintisi

Davacı yüklenici firma (AAAAA A.Ş.), Derince Belediyesi (İdare) ile bir hizmet alım sözleşmesi imzalamıştır. Sözleşme bittikten sonra yüklenici, bakiye hakediş alacağı olan 1.393.200,52 TL'nin ödenmemesi üzerine icra takibi başlatmıştır. Davalı idare ise, yüklenicinin çalıştırdığı 85 işçinin hak ettiği kıdem tazminatlarını (toplam 834.418,88 TL) kendisinin ödemek zorunda kaldığını, bu bedeli yüklenicinin hakedişinden mahsup ettiğini belirterek takibe itiraz etmiştir. Yüklenici, işçilerin bir sonraki firmada çalışmaya devam ettiğini, iş sözleşmeleri sona ermediği için kıdem tazminatı haklarının doğmadığını ve kesintinin haksız olduğunu iddia ederek itirazın iptali davası açmıştır.

Yerel Mahkeme ve İstinaf: "Kesinti Haksızdır"

İlk Derece Mahkemesi, "ardı ardına gelen ihalelerde çalıştırılmaya devam eden işçilerin iş sözleşmelerinin sona ermediği" ve kıdem hakkının doğmadığı gerekçesiyle, idarenin yaptığı mahsubun usulsüz olduğuna karar vererek davanın kıdem tazminatı kısmı yönünden kabulüne karar vermiştir. Bölge Adliye Mahkemesi (İstinaf) da bu kararı yerinde bularak davalı idarenin başvurusunu esastan reddetmiştir.

Yargıtay Analizi: "Kıdem Tazminatından Asıl Sorumlu Yüklenicidir, Mahsup Hukuka Uygundur"

Yargıtay 6. Hukuk Dairesi, mahkemelerin verdiği kararı BOZMUŞTUR. Yargıtay'ın gerekçesi, idare ile yüklenici arasındaki rücu ilişkisine dayanmaktadır:

  1. İşçinin İşvereni Yüklenicidir: Hizmet alım sözleşmesinde işçinin asıl işvereni yüklenicidir. İşçilik ücretleri ve sosyal haklar sözleşme bedeline dahildir.
  2. Müteselsil Sorumluluk İşçiyi Korur: İş Kanunu'na göre idarenin (asıl işveren) işçiye karşı müteselsil sorumlu olması, sadece işçiyi korumaya yönelik bir düzenlemedir. Bu durum, idare ile yüklenici arasındaki sözleşmesel ilişkiyi (rücu hakkını) ortadan kaldırmaz.
  3. İdare Öderse Rücu Eder: Yüklenicinin işçilik alacaklarından sorumlu olduğuna dair sözleşmede aksine bir hüküm yoksa, idare işçilere ödemek zorunda kaldığı bedelin (kıdem tazminatı dahil) tamamını yükleniciden talep etme hakkına sahiptir.
  4. Mahsup Hukuka Uygundur: Davacı yüklenici, çalıştırdığı işçilerin kıdem tazminatından asıl sorumlu olandır. Bu nedenle, idarenin işçilere ödediği bu bedelleri yüklenicinin hakedişinden mahsup etmesinde "hukuka aykırılık bulunmamaktadır."
  5. Karar: Mahkeme, idarenin kıdem tazminatı kesintisini haklı kabul ederek davanın bu kısmını reddetmeliydi.

Analizin Sonucu

  1. Asıl Sorumlu Yüklenicidir: Bir hizmet alımı işinde, işçilerin kıdem tazminatı ve diğer işçilik alacaklarından sözleşmesel olarak sorumlu olan taraf, işçilerin işvereni olan alt yüklenicidir.
  2. İdarenin Mahsup Hakkı: İdare (asıl işveren), İş Kanunu gereği işçilere ödemek zorunda kaldığı kıdem tazminatlarını, alt yüklenicinin hakedişinden veya teminatından mahsup etme (kesme) hakkına sahiptir.
  3. Müteselsil Sorumluluk Yorumu: Yargıtay, müteselsil sorumluluğun sadece "idare-işçi" arasındaki ilişkiyi bağladığını, "idare-yüklenici" arasındaki ilişkinin ise sözleşme hükümlerine ve rücu hukukuna tabi olduğunu netleştirmiştir.
  4. İşyeri Devri İddiası: Yerel mahkemenin "işyeri devri var, kıdem doğmaz" yorumu, Yargıtay tarafından dikkate alınmamış; odak noktası "kıdem doğsa da doğmasa da, ödeme yapan idarenin bunu yükleniciye rücu edebileceği" şeklinde belirlenmiştir.