Yargıtay'dan "Eksik İnceleme" Bozması: İdare İşçi Maaşları İçin mi Yoksa Kıdem İçin mi Kesinti Yaptı?

Hizmet alımı ihalelerinde yüklenicilerin işçi alacaklarını ödememesi, idareleri (asıl işveren) İş Kanunu'ndan doğan sorumluluklar nedeniyle zor durumda bırakmaktadır. İdarelerin, İş Kanunu Madde 36 (ödenmeyen ücretler) veya Madde 112 (kıdem tazminatı) uyarınca yapmak zorunda kaldığı ödemeler için yüklenicinin teminatına başvurması sıkça görülür. Ancak bu iki alacak kaleminin hukuki rejimleri farklıdır ve mahkemenin bu ayrıma dikkat etmesi gerekir. Bu tür karmaşık ihale, sözleşme ve hakediş sorunlarınızda, sürecin doğru yönetilmesi ve hak kayıplarının önlenmesi için Yaka Danışmanlık uzmanlığından destek almak, idarenin hangi gerekçeyle kesinti yaptığını doğru analiz ederek hukuki stratejinizi belirlemenizi sağlar. Yargıtay 11. Hukuk Dairesi’nin 25.11.2021 tarihli ve E:2020/110, K:2021/6575 sayılı kararı, bu iki kavramın karıştırılmaması gerektiğini vurgulamaktadır.

Kararın İlgili Kısmı

"Her ne kadar İlk Derece Mahkemesi’nce davanın reddine gerekçe olarak, 6552 sayılı Yasa ile değişik İş Kanunu’nun 112. maddesinde kıdem tazminatlarında ihale yapan kurumun sorumlu olacağı... kabul edilmiş ise de yargılama aşamasında davalı vekilince verilen dilekçelerde ve teminat mektubunun nakde çevrilmesine ilişkin yazılarda dava konusu teminat mektubunun nakde çevrilme sebebi, ... işçi maaşlarının davacı şirketçe yatırılmaması, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 36. maddesinin 5. fıkrası uyarınca maaş ödemelerinden davalı idarenin sorumlu olması... olarak açıklanmıştır. İlk Derece Mahkemesi’nce bu savunma üzerinde durulup isçi alacağı bulunup bulunmadığı, varsa ne miktar olduğu incelenip... karar verilmesi gerekirken, eksik inceleme ve yanılgılı değerlendirme ile yazılı şekilde hüküm kurulması... doğru görülmemiştir."

Olayın Arka Planı: Yüklenicinin "Borcum Yok" Tespiti ve Teminat İadesi Talebi

Davacı yüklenici, Melikgazi Belediyesi ile 200 kişilik bir temizlik işi sözleşmesi imzalamıştır. Sözleşme sona erdikten sonra davacı, idareye herhangi bir borcu olmadığının tespiti (menfi tespit) ve kesin teminat mektubunun iadesi için dava açmıştır.

İdarenin Savunması: "İşçi Maaşlarını ve Kıdemi Ödedim, Teminatını Nakde Çevirdim"

Davalı idare (Belediye), yüklenicinin sözleşmeyi ihlal ettiğini, işçi maaşlarını ödemediğini savunmuştur. İdare, 4857 sayılı İş Kanunu'nun 36. maddesi (alt işveren işçisinin ücretinin ödenmemesi) gereği işçi maaşlarını kendisinin ödemek zorunda kaldığını, ayrıca 6552 sayılı yasa ile değişik İş Kanunu 112. madde gereği kıdem tazminatlarından da sorumlu olduğunu, bu nedenlerle teminat mektubunun nakde çevrilmesinin hukuka uygun olduğunu belirterek davanın reddini istemiştir.

Mahkemelerin Hatalı Değerlendirmesi: Maaş Yerine Kıdeme Odaklandılar

İlk Derece Mahkemesi ve Bölge Adliye Mahkemesi, davayı reddetmiştir. Ancak ret gerekçeleri, idarenin "ödenmeyen işçi maaşları" savunmasına değil, "kıdem tazminatı" savunmasına odaklanmıştır. Mahkemeler, 6552 sayılı yasa (İş K. 112) gereği idarenin kıdem tazminatından sorumlu olduğunu, bu nedenle kesinti yapmasının hukuka uygun olduğunu ve yüklenicinin sebepsiz zenginleşeceğini belirterek davayı reddetmiştir.

Yargıtay Analizi: "İdarenin Asıl Savunması Araştırılmadı" (Eksik İnceleme)

Yargıtay 11. Hukuk Dairesi, kararı BOZMUŞTUR. Yargıtay'a göre mahkemeler "yanılgılı değerlendirme" ve "eksik inceleme" yapmıştır:

  1. İdarenin Temel Gerekçesi Farklı: Yargıtay, idarenin teminatı nakde çevirmesinin asıl sebebinin "kıdem tazminatı" (İş K. 112) değil, davacı yüklenicinin ödemediği işçi maaşları (İş K. 36/5) olduğunu tespit etmiştir.
  2. Mahkemenin Araştırması Gereken: Mahkeme, davalı idarenin İş Kanunu 36. maddeye dayanan savunması üzerinde durmalıydı. Yani, "İşçi maaş alacağı var mıydı?", "Ne kadardı?", "İdare bu maaşları gerçekten ödedi mi?" sorularını araştırmalıydı.
  3. Hatalı Gerekçe: Mahkeme, idarenin asıl savunması olan "maaş ödemesi" iddiasını hiç incelemeden, davayla doğrudan ilgili olmayan (veya ikincil olan) "kıdem tazminatı" (İş K. 112) gerekçesiyle davayı reddetmiştir.
  4. Sonuç: İdarenin savunmasının temelini oluşturan "ödenmeyen işçi maaşları" iddiası araştırılmadan, ilgisiz bir gerekçeyle (kıdem tazminatı) hüküm kurulması "eksik inceleme" olup bozma nedenidir.

Analizin Sonucu

  1. İş K. 36 ve 112 Farklıdır: İşçi alacakları konusunda İş Kanunu 36. madde (ödenmeyen ücretler) ve 112. madde (kıdem tazminatı) farklı hukuki rejimlere ve sorumluluklara tabidir.
  2. Mahkeme Savunmayla Bağlıdır: Mahkeme, idarenin savunma gerekçelerini (bu olayda İş K. 36) dikkate almak ve öncelikle bu iddiayı araştırmak zorundadır. Savunmayla ilgisi olmayan bir gerekçeyle (İş K. 112) karar veremez.
  3. İşçi Maaşları İçin Teminatın Nakde Çevrilmesi: İdare, İş Kanunu 36/5 uyarınca yüklenicinin ödemediği maaşları öderse, bu bedeli yüklenicinin hakedişinden veya teminatından kesme hakkına sahiptir. Davanın kaderi, bu iddianın ispatlanıp ispatlanamadığına bağlıdır.
  4. Eksik İnceleme: Mahkemenin, tarafların iddia ve savunmalarının temelini oluşturan konuları araştırmaması, Yargıtay için net bir bozma sebebidir.