Keşif Artışında Fahiş Fiyat Hatası: Yeni Kalemin Fiyatı 'Benzere' Göre Belirlenmeli

Hizmet alımı ihalelerinde işin devamı sırasında ortaya çıkan yeni ihtiyaçlar (keşif artışları), özellikle yeni birim fiyat tespitini gerektirdiğinde, idareler için ciddi mali riskler barındırır. Hizmet İşleri Genel Şartnamesi'nin (HİGŞ) 37. maddesi bu süreci düzenlese de, "benzer iş kalemi" kıyaslamasının yanlış yapılması doğrudan kamu zararına yol açabilmektedir. Bu tür karmaşık ihale, sözleşme ve hakediş sorunlarınızda, sürecin doğru yönetilmesi ve hak kayıplarının önlenmesi için Yaka Danışmanlık uzmanlığından destek almak, yeni birim fiyat analizlerinin mevzuata uygun yapılmasını ve hakediş ödemelerinin güvence altına alınmasını sağlar. Sayıştay Temyiz Kurulu'nun 28.12.2022 tarihli ve 52786 tutanak sayılı kararı, bu konuda yapılmış bariz bir hatayı ve sonucunu ortaya koymaktadır.

Kararın İlgili Kısmı

"Bu hükme göre; işin devamı sırasında İdarenin gerekli görüp miktar artışına gittiği mini kaldırım süpürge aracının yeni birim fiyatının yüklenicinin teklifinde yer alan benzer diğer aracın fiyatı ile kıyaslanarak bulunması gerekir. Yüklenici 1 adet “hidrostatik vakumlu kaldırım süpürge aracı” için 1.000 TL/gün teklif etmiştir. O halde; aynı aracın keşif artışına konu diğer adedi için de aynı fiyattan ödeme yapılması gerekmektedir."

Olayın Arka Planı: Aynı Araca Farklı Fiyat

Bir belediyenin 8 aylık temizlik hizmet alımı işinde, sözleşme ve eki birim fiyat teklif cetvelinde iki farklı tipte süpürge aracı bulunmaktadır:

  1. "Asgari 9 m3 kapasiteli süpürge aracı" (Büyük Araç): 1 adet, günlük fiyatı 2.000,00 TL/gün.
  2. "Hidrostatik vakumlu kaldırım süpürge aracı" (Küçük Araç): 1 adet, günlük fiyatı 1.000,00 TL/gün.

İşin devamı sırasında idare, (Küçük Araç) olan "hidrostatik vakumlu kaldırım süpürge aracından" 1 adet daha ihtiyaç duyar ve bu yönde keşif artışı yapar.

Ancak, 2 no.lu hakediş düzenlenirken, bu yeni eklenen (ikinci) küçük araç için, kendi fiyatı olan 1.000,00 TL yerine, sözleşmedeki (Büyük Araç) olan "9 m3 kapasiteli aracın" fiyatı olan 2.000,00 TL/gün üzerinden 10 günlük ödeme yapılır.

Daire'nin Kararı ve Temyiz Kurulu'nun Onaması

Sayıştay Dairesi, bu ikinci küçük araca 1.000 TL yerine 2.000 TL ödenmesini kamu zararı olarak tespit etmiş ve 10 günlük çalışma için oluşan (1.000 TL x 10 gün = 10.000 TL) farkın tazminine karar vermiştir.

Temyiz Kurulu, sorumluların karar düzeltme talebini reddederek tazmin hükmünün onanması kararının düzeltilmesine mahal olmadığına (yani kararın kesin olarak onandığına) hükmetmiştir. Kurul'un gerekçesi HİGŞ'nin 37. maddesine dayanmaktadır:

  1. HİGŞ 37. madde, sözleşme kapsamında olmayan yeni bir iş kalemine fiyat tespiti yapılırken, yüklenicinin teklifinde yer alan "benzerlik gösteren iş kalemlerine ait analizlerle kıyaslanarak" fiyat bulunmasını emreder.
  2. Bu olayda, idare "hidrostatik vakumlu kaldırım süpürge aracı" (Küçük Araç) miktarını 1'den 2'ye çıkarmıştır.
  3. Bu yeni (ikinci) kaleme fiyat belirlerken en "benzer" kalem, hatta kalemin "birebir aynısı" olan ve fiyatı 1.000,00 TL/gün olarak zaten sözleşmede bulunan kalemin kendisidir.
  4. İdarenin, bu aracın fiyatını belirlerken, sözleşmedeki tamamen farklı (daha büyük ve pahalı) olan 2.000,00 TL'lik aracın fiyatını baz alması HİGŞ 37. maddeye temelden aykırıdır.
  5. Uygulamada da 2 no.lu hakediş dışındaki tüm hakedişlerde bu aracın miktarının 2 adet olarak gösterildiği ve 1.000,00 TL/gün fiyat üzerinden ödeme yapıldığı, hatanın sadece 2 no.lu hakedişte yapıldığı vurgulanmıştır.

Sonuç olarak Kurul, yapılan fazla ödemenin kamu zararı olduğu yönündeki Daire kararını kesin olarak onamıştır.

Analizin Sonucu

Bu karar, keşif artışlarında yeni birim fiyat belirleyecek idareler için net bir uyarıdır:

  1. Sözleşmede miktar artışına gidilen bir iş kalemi için, eğer o kalemin birebir aynısı zaten sözleşmede mevcutsa, fiyatı da aynı olmak zorundadır.
  2. Eğer iş kalemi tamamen yeniyse (sözleşmede hiç yoksa), HİGŞ Madde 37 gereği fiyat tespiti yapılırken, yüklenicinin teklif cetvelindeki en benzer iş kalemi bulunmalı ve fiyat, o kalemin analiziyle kıyaslanarak (daha düşük veya yüksek) belirlenmelidir.
  3. Yeni bir kaleme fiyat belirlerken, sözleşmedeki alakasız, daha pahalı bir kalemin fiyatını "kıyas" olarak almak, mevzuata aykırıdır ve aradaki fark doğrudan kamu zararı olarak sorumlulara yüklenecektir.