KİK'ten Emsal Karar: "İdare Keyfi Olarak Çalıştırmazsa Ödeme Yapmam" Maddesi İhaleyi İptal Etti!

Araç kiralama ihalelerinde sıkça rastlanan "İdare tarafından herhangi bir nedenle çalıştırılmayan araçlara hak ediş ödenmeyecektir" şeklindeki teknik şartname düzenlemeleri, yükleniciler için büyük bir risk oluşturmaktadır. Bu durum, yüklenicinin kusuru olmaksızın araçların atıl kalması ve maliyetlerin karşılanamaması sorununu doğurur. Kamu İhale Kurulu'nun (KİK) 06.09.2023 tarihli ve 2023/UH.I-1194 sayılı kararı, bu konudaki belirsizliği gideren emsal bir nitelik taşımaktadır. Bu tür karmaşık ihale, sözleşme ve hakediş sorunlarınızda, sürecin doğru yönetilmesi ve hak kayıplarının önlenmesi için Yaka Danışmanlık uzmanlığından destek almak, firmaların mali kayıplarını engelleyecektir.

Kararın İlgili Kısmı

"yüklenicinin herhangi bir kusuru bulunmaksızın sadece idareden kaynaklanan nedenlerle araçların hizmet verememesi haline ilişkin sorumluluğun yükleniciye atfedilemeyeceği, dolayısıyla idare tarafından herhangi bir nedenle çalıştırılmayan araçlara hakediş ödenmeyeceğine yönelik incelemeye konu düzenlemenin 4735 sayılı Kanun’da hüküm altına alınan kamu sözleşmelerinin taraflarının, sözleşme hükümlerinin uygulanmasında eşit hak ve yükümlülüklere sahip olduğu ilkesine aykırılık teşkil ettiği anlaşıldığından, başvuru sahibinin bahse konu iddiasının yerinde olduğu sonucuna varılmıştır."

Belediye İdaresinin Araç Kiralama Şartnamesindeki Hukuka Aykırı Madde

Bir belediye idaresi, şoförsüz muhtelif araç kiralanması için açık ihale usulüyle hizmet alımı ihalesi düzenlemiştir. İhale dokümanı kapsamında yer alan Teknik Şartname'nin 4.8’inci maddesinde, "İdare tarafından herhangi bir nedenle çalıştırılmayan araçlara hak ediş ödenmeyecektir" şeklinde bir düzenlemeye yer verilmiştir. Bir istekli, bu düzenlemenin yükleniciden kaynaklanmayan bir nedenle ödeme yapılmamasını öngördüğü ve bunun mevzuata aykırı olduğu iddiasıyla itirazen şikâyet başvurusunda bulunmuştur.

İdarenin Savunması: "Hava Şartları veya İhtiyaç Kalmaması" Gerekçesi

İdare, şikâyete verdiği cevapta söz konusu düzenlemenin "Hava şartları, ihtiyaç kalmaması veya ihtiyaç duyulmaması vb." gibi durumlar için konulduğunu savunmuştur. İdare, bu gibi durumlarda çalıştırılmasına gerek görülmeyen araçlar için ödeme yapmamanın idare lehine olduğunu belirtmiştir.

KİK'in Değerlendirmesi: Düzenleme 4735 Sayılı Kanun'un Eşitlik İlkesine Aykırıdır

Kamu İhale Kurulu (KİK), yaptığı incelemede temel bir ilkeye atıfta bulunmuştur. 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu'nun "İlkeler" başlıklı 4. maddesi, sözleşme taraflarının (idare ve yüklenici) sözleşme hükümlerinin uygulanmasında eşit hak ve yükümlülüklere sahip olduğunu ve bu prensibe aykırı maddelere yer verilemeyeceğini amirdir.

KİK, incelenen ihalede araçların sevk ve idaresinin, 7/24 tasarrufunun tamamen idareye ait olduğunu vurgulamıştır. Dolayısıyla, yüklenicinin hiçbir kusuru olmaksızın, tamamen idareden kaynaklanan nedenlerle (keyfiyet, ihtiyaç kalmaması, hava şartları vb.) araçların çalıştırılmaması durumunda sorumluluğun yükleniciye yüklenemeyeceğine karar vermiştir. Şartnamedeki bu maddenin, taraflar arasındaki eşitlik ilkesini idare lehine bozduğu ve 4735 sayılı Kanun'a açıkça aykırılık teşkil ettiği sonucuna varılmıştır.

Analizin Sonucu

Bu KİK kararı, idarelerin ihale dokümanlarında keyfi veya tek taraflı olarak yüklenicinin aleyhine olacak şekilde sorumluluk yükleyen maddeler ekleyemeyeceğini netleştirmiştir.

  • İdareler İçin: Teknik Şartnameler hazırlanırken, risklerin adil bir şekilde dağıtılmasına dikkat edilmelidir. "İhtiyaç olmaması" gibi idareden kaynaklanan risklerin mali yükü yükleniciye bırakılamaz. Bu tür düzenlemeler ihalenin iptaline yol açacaktır.
  • İstekliler İçin: İhale dokümanları detaylıca incelenmeli, Teknik Şartname'de yer alan bu gibi haksız ve riskli maddeler tespit edildiğinde süresi içinde şikâyet ve itirazen şikâyet yoluna başvurulmalıdır. Sözleşme imzalandıktan sonra bu hakkı kullanmak mümkün olmayacaktır.