İhale Sürecinde Şeffaflık ve Güvenilirliğin Temini: Kamu Davası Yasağı

Kamu ihale sisteminin temel direklerinden biri, sürece katılan tüm aktörlerin dürüstlük ve güvenilirlik ilkelerine uymasıdır. Bu ilkeyi korumak amacıyla 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu, ihaleye fesat karıştırma gibi ciddi suçları işlediği iddiasıyla haklarında ceza kovuşturması başlatılan kişilerin, yargı süreci sonuçlanana kadar sistemin dışında tutulmasını öngören önemli bir düzenleme içermektedir. Kanun'un 59. maddesi, haklarında kamu davası açılmasına karar verilenlerin, yargılama sonuna kadar kamu ihalelerine katılamayacağını amirdir. Kamu İhale Kurulunun 10.09.2025 tarihli ve 2025/UH.I-1923 sayılı kararı, bu yasağın nasıl işlediğini ve idarelerin tespiti dışında kalsa bile Kurul incelemesiyle nasıl etkin bir şekilde uygulandığını gösteren çarpıcı bir örnektir.

Uyuşmazlık Konusu: İhaleyi Kazanan Şirket Yetkilisinin Yargılanıyor Olması

Bir ilçe milli eğitim müdürlüğü tarafından düzenlenen öğrenci taşıma hizmet alımı ihalesinde, ekonomik açıdan en avantajlı teklifi sunan bir limited şirket ihaleyi kazanmıştır. İhaleye katılan başka bir istekli, ihaleyi kazanan şirket, bu şirketin yöneticisi ve bir diğer ilgili şahıs hakkında "kamu kurum veya kuruluşlarının ihalesine fesat karıştırmak" suçundan dolayı Karşıyaka Cumhuriyet Savcılığı tarafından bir iddianame düzenlendiğini ve Asliye Ceza Mahkemesinde kamu davası açıldığını iddia ederek şikayet ve ardından itirazen şikayet başvurusunda bulunmuştur.

Başvurucu, ihale tarihi olan 11.08.2025'ten önce bu kişiler hakkında kamu davası açılmış olması nedeniyle, anılan şirketin ihaleye katılmasının yasak olduğunu ve teklifinin değerlendirme dışı bırakılması gerektiğini savunmuştur. İdare ise, tekliflerin değerlendirilmesi aşamasında ve şikayet üzerine yaptığı EKAP yasaklılık sorgulamasında herhangi bir olumsuz kayda rastlamadığını belirterek şikayeti reddetmiştir.

Kurulun Değerlendirmesi: Yasağın Varlığı ve Teyit Mekanizması

Kamu İhale Kurulu, konuyu derinlemesine incelemek üzere Sicil İzleme Dairesi Başkanlığından resmi bilgi talep etmiştir. Gelen resmi yanıtta, ihaleyi kazanan şirketin %90 hissesine sahip ortağı ve aynı zamanda yetkili müdürü olan şahıs hakkında, ihale tarihinden çok önce, 15.05.2025 tarihinde Karşıyaka 12. Asliye Ceza Mahkemesi'nde kamu davası açıldığı teyit edilmiştir. Cumhuriyet Başsavcılığının bu konudaki bildirim yazısı Kurum kayıtlarına 02.09.2025 tarihinde girmiştir.

Bu tespit üzerine Kurul, 4734 sayılı Kanun'un 59. maddesi ve Kamu İhale Genel Tebliği'nin ilgili açıklamaları çerçevesinde durumu değerlendirmiştir. Mevzuata göre, haklarında kamu davası açılan gerçek kişiler ile bu kişilerin sermayesinin yarısından fazlasına sahip olduğu sermaye şirketleri, yargılama sonuna kadar kamu ihalelerine katılamazlar. Somut olayda, şirket ortağı ve müdürü hakkında ihale tarihinden önce açılmış bir kamu davası mevcuttur. Bu durum, hem şahsın hem de onun kontrolündeki şirketin ihaleye katılmasını hukuken engellemektedir.

İdarenin ihale tarihinde yaptığı sorgulamada bu bilgiye ulaşamaması, yasağın varlığı gerçeğini değiştirmemektedir. Cumhuriyet Savcılıklarının bildirimlerinin Kurum sistemine işlenmesinde gecikmeler yaşanabilse de, yasağın başlangıcı davanın açıldığı tarihtir. Kurul, bu hukuki durum karşısında, ihaleyi kazanan isteklinin teklifinin değerlendirme dışı bırakılması gerektiğine ve bu aşamadan sonraki işlemlerin (örneğin ekonomik açıdan en avantajlı ikinci teklifin değerlendirilmesi) mevzuata uygun olarak yeniden gerçekleştirilmesi için "düzeltici işlem belirlenmesine" karar vermiştir.

Analizin Sonucu ve Taraflar İçin Çıkarımlar

Bu karar, kamu davası yasağının kamu ihale sistemindeki önemini ve denetiminin katmanlı yapısını ortaya koymaktadır.

  • İdareler İçin Çıkarımlar: İdareler, teklifleri değerlendirirken ve sözleşme imzalarken EKAP üzerinden yaptıkları yasaklılık teyidinin o anki verileri yansıttığını bilmelidir. Ancak bir şikayet veya ihbar durumunda, konuyu daha derinlemesine araştırma veya Kurumdan bilgi talep etme yoluna gitmelidirler. Bir isteklinin yetkilisi hakkında kamu davası açıldığına dair güçlü bir iddia varsa, bu durumun teyit edilmesi için ilgili adli makamlardan veya Kurumdan bilgi istenmesi, hatalı bir ihale kararı verilmesini önleyebilir.
  • İstekliler İçin Çıkarımlar: Haklarında ihaleye fesat karıştırma gibi suçlardan kamu davası açılan kişiler ve bu kişilerin kontrolündeki şirketler, yargılama süreci tamamlanana kadar kesinlikle kamu ihalelerine teklif vermekten kaçınmalıdır. Bu yasağa rağmen ihaleye katılmak, teklifin eninde sonunda (ihale sürecinde, şikayet üzerine veya sözleşme sonrası denetimlerde) tespit edilerek iptal edilmesine yol açacaktır. Diğer yandan, rakiplerinin bu durumda olduğunu bilen dürüst istekliler, durumu somut delillerle idareye ve Kuruma bildirerek haksız rekabetin önüne geçebilir ve ihale sürecinin hukuka uygun işlemesini sağlayabilirler.