Götürü Bedelli Sözleşme Feshedildiğinde Yapılan İşin Bedeli Nasıl Hesaplanır?

Götürü bedel sözleşmelerin, yüklenicinin temerrüdü (kusuru) nedeniyle feshedilmesi halinde, idarenin (iş sahibinin) ne kadar fazla ödeme yaptığının veya yüklenicinin ne kadar alacağı kaldığının tespiti, en karmaşık hakediş sorunlarından biridir. İdareler genellikle işin kalan kısmının maliyetini veya eksik/ayıplı işlerin düzeltilme bedelini hesaplayarak bir sonuca varmaya çalışır. Bu tür karmaşık ihale, sözleşme ve hakediş sorunlarınızda, sürecin doğru yönetilmesi ve hak kayıplarının önlenmesi için Yaka Danışmanlık uzmanlığından destek almak, fesih tasfiye hesaplamalarınızın Yargıtay içtihatlarına uygunluğunu sağlar. Yargıtay 15. Hukuk Dairesi'nin 2019/3378 E., 2020/2914 K. sayılı kararı, götürü bedel fesihte uygulanacak tek bir doğru yöntem olduğunu vurgulamaktadır.

Kararın İlgili Kısmı

"Taraflar arasındaki sözleşme götürü bedelli sözleşme olup götürü bedelli sözleşmelerde iş sahibinin iş bedelinin tamamını ödememesi halinde eksik işlerin giderim bedelini talep etmesi mümkün olmayıp bu halde Dairemiz uygulamalarına göre fiziki oran yöntemi olarak adlandırılan, eksik ve kusurlar da dikkate alınıp düşülmek suretiyle, gerçekleştirilen imalâtın işin tamamına göre fiziki oranının tespiti ile bu oranın götürü bedele uygulanması suretiyle hesaplanması... gerekir."

Olayın Arka Planı: Feshedilen İnşaatta Hatalı Hesaplama

Bir inşaat işine (han yapımı) ilişkin götürü bedelli sözleşme, yüklenicinin işi geciktirmesi ve programın gerisinde kalması nedeniyle iş sahibi (davacı) tarafından feshedilmiştir. İş sahibi, fesih sonrası yaptırdığı tespitte belirlenen "eksik ve ayıplı imalatların giderim bedeli" ile yükleniciye yaptığı ödemeler arasındaki farkı "fazla ödeme" olarak kabul etmiş ve bu tutarın iadesi için dava açmıştır.

Hatalı Yöntem: Eksik İşlerin Maliyeti veya Giderim Bedeli

Yerel mahkeme, bilirkişi raporuna dayanarak, davacının "eksik ve ayıp giderim bedelleri" ile "fazla ödeme" taleplerini esas alarak davayı kısmen kabul etmiştir. Yani, yüklenicinin hak edişini, işi bitirmek için gereken maliyeti toplam bedelden düşerek bulmaya çalışmıştır.

Yargıtay'ın Zorunlu Kıldığı Yöntem: "Fiziki Oran"

Yargıtay 15. Hukuk Dairesi, bu hesaplama yönteminin "götürü bedel" sözleşmenin doğasına aykırı olduğunu belirterek kararı bozmuştur. Götürü bedel sözleşmede, imalatların bedeli değil, işin tamamının bedeli bellidir. Bu nedenle, işin bir kısmını yapan yüklenicinin ne kadar hak ettiği, o imalatların maliyeti üzerinden hesaplanamaz.

Yargıtay, Daire'nin yerleşik uygulaması olan **"fiziki oran yöntemi"**nin kullanılmasının zorunlu olduğunu belirtmiştir. Bu yöntem şu şekilde işler:

  1. Bilirkişi, şantiyeye giderek yüklenicinin yaptığı imalatları (eksik ve kusurları da dikkate alarak) inceler.
  2. Yapılan imalatların, işin tamamına göre fiziki oranını (parasal değil, teknik ilerleme yüzdesini) belirler. (Örn: İşin fiziken %42'si bitmiştir).
  3. Bulunan bu fiziki oran (%42), sözleşmedeki toplam götürü bedel ile çarpılır.
  4. Çıkan sonuç (Toplam Götürü Bedel x %42), yüklenicinin fesih tarihi itibarıyla hak ettiği brüt bedeldir.
  5. Bu bedelden, yükleniciye daha önce yapılan ödemeler düşülerek (varsa) iş sahibinin fazla ödemesi veya yüklenicinin bakiye alacağı bulunur.

Analizin Sonucu

  1. Götürü Bedelde Tek Yöntem: Yüklenici kusuruyla feshedilen götürü bedel sözleşmelerde hakediş hesaplaması, "fiziki oran yöntemi" ile yapılmak zorundadır.
  2. Hatalı Hesaplar: "Eksik işlerin giderim bedeli", "kalan işlerin maliyeti" veya "işin %X'i kaldı, o halde %Y'si yapıldı" gibi parasal oranlamaya dayalı hesaplamalar Yargıtay tarafından kabul edilmemektedir.
  3. Bilirkişi Raporu Kritik: Bu tür davalarda, mahkemeden alınacak bilirkişi raporunun mutlaka "fiziki oran yöntemi"ne göre hazırlanmasının talep edilmesi, davanın seyri için hayati önem taşır.