Kamu ihalelerinde yeterlik değerlendirmesi, tekliflerin esasına geçilmeden önceki en önemli aşamadır. İdareler tarafından istenen sicil, izin, ruhsat gibi belgeler, isteklilerin ihale konusu işi yapabilme konusundaki yasal yetkinliğini gösterir. Bu belgelerin, ihaleye teklif veren "istekli" adına düzenlenmiş olması temel bir kuraldır. Ancak, özellikle gerçek kişi tacirlerin aynı zamanda bir şirketin sahibi veya ortağı olması durumunda, bu iki farklı hukuki statüye ait belgelerin birbirinin yerine kullanılıp kullanılamayacağı konusu, önemli uyuşmazlıklara yol açabilmektedir. İhale ve sözleşme süreçlerinde bu tür temel hukuki ayrımların gözden kaçırılması, ciddi hak kayıplarına neden olabilir. Yaka Danışmanlık, bu gibi durumlarda taraflara hukuki danışmanlık sağlayarak sürecin doğru yönetilmesine katkıda bulunmaktadır. Kamu İhale Kurulunun 13.08.2025 tarihli ve 2025/UH.II-1717 sayılı kararı, gerçek kişi ile tüzel kişilik arasındaki bu kesin ayrımı ve sonuçlarını net bir şekilde ortaya koymaktadır.

İsteklinin Yeterlik Belgesi ve İdarenin Hatalı Değerlendirmesi

Karara konu olan ve gençlik kamplarına yönelik araç kiralama hizmetini içeren ihalenin ikinci kısmında idare, yeterlik kriteri olarak isteklilerden "D2, B2 veya TURSAB Yetki Belgesi" sunmalarını istemiştir. İhalenin bu kısmı, gerçek kişi olarak teklif veren bir istekli üzerinde bırakılmıştır.

Bu istekli, yeterliğini ispatlamak amacıyla, tek sahibi olduğu bir turizm limited şirketi adına düzenlenmiş olan TURSAB işletme belgesini sunmuştur. Belgenin yanı sıra, şirketin tek ortağı olduğunu gösteren bir ticaret sicili belgesini de eklemiştir. İdare, isteklinin TURSAB belgesine sahip şirketin tek ortağı olmasını yeterli görerek teklifi geçerli kabul etmiştir.

Başvuru sahibi ise, ihaleye katılanın bir gerçek kişi olduğunu, sunulan belgenin ise bir tüzel kişilik adına düzenlendiğini, bu iki varlığın hukuken farklı olduğunu ve dolayısıyla gerçek kişi isteklinin, şirketine ait bir belgeyi kendi yeterliğini ispatlamak için kullanamayacağını iddia etmiştir.

Kurulun Kararı: Tüzel Kişilik Perdesi Aşılamaz

Kamu İhale Kurulu, başvuruyu haklı bularak idarenin kararını hukuka aykırı bulmuştur. Kurul'un kararının temelinde, ticaret hukukunun "tüzel kişilik perdesi" ve "malvarlığı ayrılığı" ilkelerinin kamu ihale hukukundaki yansıması bulunmaktadır.

Kurul, öncelikle 1618 sayılı Seyahat Acentaları ve Seyahat Acentaları Birliği Kanunu'nun ilgili maddelerine atıfta bulunmuştur. Bu kanun, seyahat acentası işletme belgelerinin yalnızca tüzel kişilere verileceğini amir bir dille hükme bağlamaktadır. Dolayısıyla, bir gerçek kişinin kendi adına TURSAB belgesi alması zaten hukuken mümkün değildir.

Bu temel tespitten sonra Kurul, şu hukuki değerlendirmeyi yapmıştır:

  1. İsteklinin Kimliği: İhaleye teklif veren ve "istekli" sıfatını taşıyan, Hüseyin Üstündağ isimli gerçek kişidir.
  2. Belgenin Sahibi: Sunulan TURSAB belgesinin sahibi ise "Atadağ Turizm... Ltd. Şti." isimli tüzel kişiliktir.
  3. Ayrı Hukuki Varlıklar: Gerçek kişi ile limited şirket, hukuken birbirinden tamamen bağımsız iki ayrı kişiliktir. Birinin hak ve borçları diğerini bağlamaz. Bir şirketin tek sahibi olmak, o şirketle aynı hukuki kişi olmak anlamına gelmez.
  4. Belgenin Kullanımı: İdari Şartname'de istenen yeterlik belgesinin bizzat "istekli" tarafından sunulması gerekir. Gerçek kişi olan istekli, kendi adına düzenlenmiş bir belge sunmamıştır. Tüzel kişiliğe ait bir belgenin, o tüzel kişiliğin ortağı dahi olsa başka bir "kişi" (bu olayda gerçek kişi) tarafından kullanılması mümkün değildir.

Bu gerekçelerle Kurul, ihale üzerinde bırakılan gerçek kişi isteklinin, şartnamede istenen yeterlik kriterini sağlamadığına ve teklifinin değerlendirme dışı bırakılması gerektiğine karar vermiştir.

Analizin Sonucu ve Taraflar İçin Çıkarımlar

  • İdareler Açısından: İdareler, yeterlik belgelerini değerlendirirken, belgenin sahibi ile ihaleye teklif veren isteklinin hukuken aynı kişi olup olmadığını titizlikle kontrol etmelidir. Bir isteklinin, bir şirketin sahibi, ortağı veya yöneticisi olması, o şirkete ait izin, ruhsat, yetki belgesi gibi belgeleri şahsen kullanma hakkı vermez. Bu temel ilkenin göz ardı edilmesi, hukuka aykırı bir ihale kararına yol açar.
  • İstekliler Açısından: İhaleye hangi hukuki statüde (gerçek kişi, şahıs şirketi, sermaye şirketi, iş ortaklığı vb.) katılıyorlarsa, sunacakları tüm yeterlik belgelerinin de bizzat o statüdeki istekli adına düzenlenmiş olması zorunludur. Eğer bir belge tüzel kişilik adına ise, o ihaleye tüzel kişiliğin kendisinin teklif vermesi gerekir. Gerçek kişi olarak ihaleye girip, şirketin belgeleriyle yeterlik sağlamaya çalışmak, bu kararda görüldüğü gibi teklifin reddedilmesiyle sonuçlanacaktır.