İhale dokümanının ayrılmaz bir parçası olan sözleşme tasarısı ve teknik şartname, ihale sonuçlandıktan sonra taraflar arasındaki hukuki ilişkiyi düzenleyen temel metinlerdir. Bu metinlerde yer alan hükümlerin, 4734 ve 4735 sayılı Kanunlar başta olmak üzere, ilgili tüm mevzuata, hukukun genel ilkelerine ve özellikle tarafların hak ve yükümlülüklerindeki dengeye uygun olması zorunludur. İdarelerin, sözleşme sürecinde kendilerini aşırı güvenceye alma amacıyla, yükleniciye orantısız ve hukuka aykırı sorumluluklar yükleyen veya belirsiz cezai şartlar öngören düzenlemeler yapması, hem sağlıklı teklif verilmesini engeller hem de sözleşme aşamasında ciddi uyuşmazlıklara zemin hazırlar. Bu tür doküman kaynaklı hukuki sorunların önceden tespiti ve giderilmesi, Yaka Danışmanlık gibi uzman danışmanlık firmalarının temel faaliyet alanlarından biridir. Kamu İhale Kurulunun 13.08.2025 tarihli ve 2025/UH.I-1736 sayılı kararı, bu türden çoklu mevzuata aykırılıklar içeren bir ihale dokümanının akıbetinin iptal olacağını göstermektedir.

Dokümandaki Çok Sayıda Hukuka Aykırılık

Karara konu olan muhtelif iş makineleri ve araçların kiralanması ihalesinde, bir istekli, dokümanın birçok maddesinin hukuka aykırı olduğunu iddia ederek itirazen şikâyet başvurusunda bulunmuştur. Kurul, yaptığı incelemede başvuru sahibinin iddialarının önemli bir kısmını haklı bulmuştur. Tespit edilen temel aykırılıklar şunlardır:

  1. Orantısız Sorumluluk Yüklenmesi: İhale, sürücüsüz araç kiralama işi olup, araçların idare personeli tarafından kullanılacağı anlaşılmaktadır. Buna rağmen Teknik Şartname'de, "araçların idareye ve üçüncü kişilere verdiği zararlardan yüklenicinin sorumlu olacağı" ve "zarar miktarının hakedişten kesileceği" şeklinde genel ve mutlak bir sorumluluk hükmü getirilmiştir. Kurul, bu düzenlemenin, idare personelinin kendi kusurundan kaynaklanacak zararları dahi yükleniciye yüklediğini, bunun da 4735 sayılı Kanun'da belirtilen "tarafların eşit hak ve yükümlülüklere sahip olması" ilkesine açıkça aykırı olduğunu tespit etmiştir.
  2. Belirsiz ve Çelişkili Ceza Maddeleri: Sözleşme Tasarısı'nın cezalara ilişkin maddesinde, "Teknik ve idari şartnameye aykırı durumlarda ilk sözleşme bedeli üzerinden On binde 1 Cezai işlem uygulanır" şeklinde soyut ve hangi somut fiillerin cezalandırılacağı belli olmayan bir düzenlemeye yer verilmiştir. Kurul, Tip Sözleşme hükümlerine göre cezaya konu aykırılık halinin "somut fiillere" dayanması gerektiğini, bu tür genel ve belirsiz bir ceza maddesinin hukuki belirlilik ilkesine aykırı olduğunu belirtmiştir.
  3. Personel İstihdamı ve Fiyat Farkına İlişkin Aykırılıklar: İhale kapsamında kiralanacak "Asfalt Distribitörü"nün, yüklenici tarafından temin edilecek bir "arka operatör" ile birlikte çalıştırılacağı düzenlenmiştir. Kurul, bu personelin haftalık çalışma saatinin tamamını idarede geçireceğinin anlaşıldığını, bu nedenle Kamu İhale Genel Tebliği uyarınca;
    • Birim fiyat teklif cetvelinde bu personel için ayrı bir satır açılmamasının,
    • İzinli veya raporlu olması durumunda yedek operatör bulundurma zorunluluğu getirilmesinin,
    • İşin süresi 365 gün olmasına rağmen, işçilik maliyetleri için fiyat farkı hesaplanmayacağının belirtilmesinin,

mevzuata aykırı olduğuna karar vermiştir.

  1. İdarenin Keyfi Yetkisi: Teknik Şartname'de, idarenin "araç ve iş makinelerini çalıştırıp çalıştırmama konusunda serbest olduğu" yönünde bir düzenleme yer almıştır. Kurul, bu hükmün yüklenicinin kusuruna bağlı olmaksızın idareye keyfi bir yetki tanıdığını, teklif oluşturulmasını engellediğini ve sözleşme sürecinde ihtilaflara yol açabileceğini değerlendirmiştir.

Analizin Sonucu ve Taraflar İçin Çıkarımlar

  • İdareler Açısından: İdareler, ihale dokümanı hazırlarken, özellikle sorumluluk ve ceza maddelerinde, hukukun genel ilkelerine ve taraflar arasındaki hakkaniyet dengesine özen göstermelidir. Kendi personelinin kusurundan doğacak sorumluluğu yükleniciye yıkmak, belirsiz fiillere ceza öngörmek veya mevzuatın emredici hükümlerine (fiyat farkı, teklif cetveli formatı gibi) aykırı düzenlemeler yapmak, ihalenin iptaliyle sonuçlanabilir.
  • İstekliler Açısından: İstekliler, ihale dokümanını incelerken sadece teknik ve mali yeterlik şartlarına değil, sözleşme tasarısı ve teknik şartnamedeki hak ve yükümlülüklere de dikkat etmelidir. Altından kalkılamayacak sorumluluklar, belirsiz cezalar veya mevzuata aykırı mali yükümlülükler içeren dokümanlara karşı, teklif vermeden önce süresi içinde şikâyet yoluna başvurmak, gelecekteki büyük zararların önüne geçebilir.

Sonuç olarak Kurul, ihale dokümanında tespit edilen ve düzeltici işlemle giderilemeyecek nitelikteki çok sayıda mevzuata aykırılık nedeniyle ihalenin iptaline oybirliğiyle karar vermiştir.