Hakedişleri Biriktirmek Fiyat Farkını Nasıl Etkiler?

Yapım işlerinde, özellikle döviz kurlarının veya endekslerin dalgalı olduğu dönemlerde, imalatların hangi ayda yapıldığı ve hakedişin ne zaman düzenlendiği, ödenecek fiyat farkını ciddi oranda değiştirebilir. Hakediş süreçlerinin yönetimi ve fiyat farkı hesaplamalarındaki karmaşık formüllerin doğru uygulanması konusunda Yaka Danışmanlık tecrübesi, hem idareler hem de yükleniciler için kritik bir güvencedir. Sayıştay Temyiz Kurulu'nun 17.01.2024 tarihli ve 56406 tutanak sayılı kararı, bu konudaki önemli bir ihtilafı çözüme kavuşturmuştur.

Kararın İlgili Kısmı

"Haziran, Temmuz, Ağustos ve Eylül aylarına ait yapılan işlerin Ekim ayında yapılan işler içerisine sokularak... sözleşme fiyatları ile yapılan işler toplam tutarının tamamının Ekim ayı hakedişi içine alınarak müteahhide çok fahiş tutarda fiyat farkı ödendiği..."

İdarenin "Tek Seferde Ödeme" Uygulaması

Büyük ölçekli bir raylı sistem inşaatında, yüklenici Haziran, Temmuz, Ağustos ve Eylül aylarında imalat yapmasına rağmen bu aylarda ara hakediş düzenlenmemiştir. Tüm imalatlar Ekim ayı hakedişine dahil edilmiş ve fiyat farkı hesabı, Ekim ayındaki (veya sözleşme gereği hakediş tarihinden 49 gün önceki) yüksek döviz kurları/endeksleri üzerinden yapılmıştır. Sorumlular, iş programının onay sürecindeki gecikmeleri ve mobilizasyon süresini gerekçe göstererek, bu aylarda fiili hakediş düzenlenemediğini savunmuşlardır.

Sayıştay'ın "Aylık Hakediş Zorunluluğu" Kararı

Sayıştay, FIDIC şartnamesi ve sözleşme hükümlerine göre hakedişlerin her ayın sonunda düzenlenmesinin zorunlu olduğunu belirtmiştir. İş programındaki gecikmelerin, imalatın fiilen yapıldığı gerçeğini değiştirmeyeceği ve idarenin zamanında hakediş düzenlemeyerek imalatları kurların yükseldiği sonraki bir aya ötelemesinin mevzuata aykırı olduğu vurgulanmıştır. İmalatların yapıldığı aylara ait endeksler yerine, daha yüksek kurun olduğu tek bir tarih baz alınarak fiyat farkı ödenmesi kamu zararı olarak tasdik edilmiştir.

Analizin Sonucu

  • Zamanında Hakediş: Sözleşmede belirtilen sürelerde (genellikle aylık) hakediş düzenlenmesi esastır. İmalatların biriktirilip toplu ödenmesi, fiyat farkı hesabını bozabilir.
  • Fiili Gerçekleşme Esastır: Fiyat farkı, işin fiilen yapıldığı ayın endekslerine göre hesaplanmalıdır. İdari gecikmeler veya iş programı onay süreçleri, bu kuralı esnetmek için gerekçe olamaz.
  • Kamu Zararı: Yükselen endeks veya kurlardan yararlanmak amacıyla hakediş tarihleriyle oynamak, doğrudan kamu zararı sebebidir.