Aşırı düşük teklif açıklamaları, kamu ihalelerinde teklif edilen fiyatın gerçekçiliğini ve işin sözleşmeye uygun olarak tamamlanabilirliğini denetleyen en önemli mekanizmadır. İsteklilerin, tekliflerini oluşturan maliyet bileşenlerini mevzuata uygun ve tevsik edilebilir belgelerle açıklaması zorunludur. Özellikle amortisman giderleri gibi vergi mevzuatıyla doğrudan ilişkili maliyetlerin hesaplanmasında yapılacak bir hata, açıklamanın tamamını geçersiz kılabilir. Bu tür teknik ve mevzuata dayalı hesaplamaların karmaşıklığı, ihale süreçlerinde Yaka Danışmanlık gibi uzman danışmanlık firmalarından destek almanın önemini artırmaktadır. Kamu İhale Kurulunun 30.07.2025 tarihli ve 2025/UH.I-1637 sayılı kararı, amortisman hesaplamasında Vergi Usul Kanunu hükümlerine harfiyen uyulması gerektiğini, aksi takdirde sunulan açıklamanın kabul edilemeyeceğini net bir şekilde ortaya koymaktadır.

Aşırı Düşük Açıklamasındaki Temel Hata: Kıst Amortisman

Karara konu olan belediye hizmetlerinde kullanılmak üzere araç kiralanması ihalesinde, teklifi aşırı düşük olarak tespit edilen bir istekli, açıklamasında maliyet bileşenlerinden biri olarak kendi malı olan araçların amortisman giderlerini sunmuştur. İstekli, filosunda bulunan 25 adet pikap, kamyonet, minibüs ve otobüs için amortisman maliyeti hesaplarken, 17 ay sürecek olan işin süresini baz alarak bir hesaplama yapmıştır. Bu yöntem, vergi hukukunda "kıst amortisman" olarak bilinen ve bir iktisadi kıymetin aktife girdiği hesap döneminde, sadece o dönem içinde kullanıldığı ay kadar amortisman ayrılması esasına dayanan bir yöntemdir.

Ancak başvuru sahibi, bu hesaplamanın hukuka aykırı olduğunu iddia etmiştir. Temel argüman, kıst amortisman uygulamasının sadece belirli türdeki varlıklar için geçerli olduğu ve ihale üzerinde bırakılan isteklinin bu kuralı hatalı uyguladığı yönündeydi.

Kurulun Değerlendirmesi: Vergi Usul Kanunu Amir Hükmü Esastır

Kamu İhale Kurulu, yaptığı incelemede başvuru sahibinin iddiasını haklı bulmuştur. Kurul, konuyu 213 sayılı Vergi Usul Kanunu'nun ilgili maddeleri çerçevesinde değerlendirmiştir.

  • Vergi Usul Kanunu Madde 320: Kanun'un bu maddesi, amortisman uygulamasının genel kuralını ve istisnalarını düzenlemektedir. Maddenin açık hükmüne göre, "kıst amortisman" uygulaması, yalnızca işletmelere ait binek otomobillerine münhasır bir uygulamadır. Faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerinin kiralanması olanların bu amaçla kullandıkları binek otomobilleri dahi bu istisnanın dışındadır.
  • Binek Otomobili Dışındaki Varlıklar: Kanun, binek otomobilleri dışında kalan kamyon, kamyonet, minibüs, otobüs gibi diğer amortismana tabi araçlar ve iktisadi kıymetler için, aktife alındıkları yılda "tam amortisman" ayrılması gerektiğini hükme bağlamaktadır. Yani, bu tür bir varlık yılın hangi ayında alınırsa alınsın, o yıl için tam bir yıllık amortisman gideri hesaplanır.

Bu yasal çerçeve ışığında Kurul, ihale üzerinde bırakılan isteklinin aşırı düşük teklif açıklamasında yer alan 7 adet pikap, 5 adet kamyonet, 12 adet minibüs ve 1 adet otobüsün hiçbirinin "binek otomobili" kategorisinde yer almadığını tespit etmiştir. Dolayısıyla, bu araçlar için 17 aylık iş süresine dayalı bir kıst amortisman hesaplaması yapılması, Vergi Usul Kanunu'nun amir hükmüne açıkça aykırıdır. İsteklinin, bu araçlar için 2 yıllık tam amortisman giderini maliyet olarak öngörmesi gerekirdi. Yapılan hatalı hesaplama, amortisman maliyetinin olması gerekenden daha düşük gösterilmesine ve dolayısıyla aşırı düşük teklif açıklamasının gerçeği yansıtmamasına neden olmuştur.

Analizin Sonucu ve Taraflar İçin Çıkarımlar

Bu karar, aşırı düşük teklif açıklamalarının sadece kamu ihale mevzuatına değil, aynı zamanda dayanak teşkil eden diğer tüm ilgili mevzuata (vergi, sosyal güvenlik vb.) da uygun olması gerektiğinin altını çizmektedir.

  • İdareler Açısından: İdareler, aşırı düşük teklif açıklamalarını incelerken, özellikle amortisman gibi teknik maliyet hesaplamalarının dayandığı yasal temelleri kontrol etmelidir. Bir hesaplamanın sadece matematiksel olarak doğru olması yeterli değildir; aynı zamanda ilgili kanun ve yönetmeliklere (bu örnekte Vergi Usul Kanunu) uygun olması da gerekir.
  • İstekliler Açısından: İstekliler, aşırı düşük teklif açıklamalarını hazırlarken, maliyetlerini oluşturan her bir kalemin hesabını ilgili mevzuat hükümlerine göre yapmalıdır. Özellikle amortisman gibi vergi tekniği bilgisi gerektiren konularda hata yapmamak için mali müşavirlerinden veya uzman danışmanlardan destek almaları kritik öneme sahiptir. Bu kararda görüldüğü gibi, vergi mevzuatına aykırı bir hesaplama yöntemi, tüm açıklamanın reddedilmesine neden olabilir.

Sonuç olarak Kurul, ihale üzerinde bırakılan isteklinin amortisman maliyetini mevzuata aykırı şekilde eksik hesapladığına, bu nedenle sunulan aşırı düşük teklif açıklamasının uygun olmadığına hükmederek, isteklinin teklifinin değerlendirme dışı bırakılması yönünde düzeltici işlem belirlenmesine oybirliğiyle karar vermiştir.