Yargıtay Bozdu: Zimmet Davasında "Kaba Hile" (Basit Zimmet) ve "Değer Azlığı" İndirimi Vurgusu

Belediye yöneticileri ve kamu görevlilerinin, kuruma ait kaynakları (araç, yakıt, personel vb.) şahsi işlerinde kullanması, "zimmet" (TCK 247) suçlamalarının en yaygın nedenlerinden biridir. Ancak zimmet suçunun "basit" mi yoksa "nitelikli" mi olduğu, eylemin "değer azlığı" kapsamında kalıp kalmadığı ve sanık savunmalarının yeterince araştırılıp araştırılmadığı, verilecek cezayı doğrudan etkiler. Bu tür karmaşık ihale, sözleşme ve hakediş sorunlarınızda, sürecin doğru yönetilmesi ve hak kayıplarının önlenmesi için Yaka Danışmanlık uzmanlığından destek almak, aleyhinizdeki suçlamaların hukuki unsurlarını (hile, değer, kast) doğru analiz ederek etkili bir savunma yapmanızı sağlar.

Bu analizde, Yargıtay 5. Ceza Dairesi'nin 17.01.2024 tarihli ve 2023/11080 E., 2024/563 K. sayılı kararı incelenmektedir. Karar, zimmet suçlamalarında "eksik inceleme", "basit/nitelikli zimmet ayrımı" ve "değer azlığı" konularında önemli kriterler belirlemektedir.

Kararın İlgili Kısmı

"Veresiye satış fişlerinin kurumda olduğu ve sanıkların eylemlerinin belediyeye ait defter ve belgelerin tetkik edilmesi neticesinde kurum içi yapılan inceleme sonucu belirlenmesi karşısında, parayı mal edinme şeklinin kaba hile niteliğinde olması ve basit bir incelemeyle ortaya çıkması nedeniyle zincirleme şekilde basit zimmet suçunu oluşturacağı gözetilmeden... nitelikli zimmet suçundan hüküm kurulması suretiyle fazla ceza tayini... (Ayrıca) tutarların... değer azlığı sınırında kalması nedeniyle sanıklar hakkında 5237 sayılı Kanun'un 249. maddesinin uygulanması gerektiğinin gözetilmemesi..."

Olayın Arka Planı: Şahsi Araçlara Belediye Yakıtı Alınması

Bir belde belediye başkanı ve yazı işleri müdür vekili olan sanıklar, belediyenin yakıt alım ihalesi kapsamında, şahsi araçlarına (kendilerinin, çocuklarının veya şoförlerinin kullandığı) toplamda yaklaşık 9.500 TL tutarında yakıt almakla suçlanmıştır. Sanıkların, bu yakıtların "belediye araçlarına alınmış gibi" hakediş düzenleyerek "zincirleme nitelikli zimmet" suçunu işledikleri iddia edilmiştir.

Sanıklar ise savunmalarında, bu araçların belediyenin resmi araçlarının yetersiz kaldığı durumlarda "hasta taşınması, fakir insanlara erzak dağıtılması, öğrenci faaliyetleri" gibi kamusal işlerde kullanıldığını, bu nedenle yakıtların belediye bütçesinden karşılanmasının zimmet oluşturmayacağını iddia etmişlerdir.

Yerel mahkeme ve Bölge Adliye Mahkemesi, bu savunmalara itibar etmeyerek sanıkları "zincirleme nitelikli zimmet" suçundan mahkûm etmiştir.

Yargıtay'ın Bozma Gerekçeleri: Eksik İnceleme, Yanlış Nitelendirme

Yargıtay 5. Ceza Dairesi, mahkûmiyet kararını birden fazla gerekçeyle bozmuştur:

  1. Eksik İnceleme: Mahkeme, sanıkların "araçları kamusal işlerde kullandık" savunmasını soyut olarak reddetmiştir. Yargıtay, bu savunmanın araştırılması gerektiğini; örneğin, "hangi hastaların taşındığı", "hangi faaliyetlere gidildiği" konularında tanıkların dinlenmesi ve bu savunmaları karşılayacak yeni bir Sayıştay uzmanı bilirkişi raporu alınması gerektiğini belirtmiştir.
  2. Yanlış Nitelendirme (Basit Zimmet vs. Nitelikli Zimmet): Yargıtay, "kabule göre de" (yani sanıklar suçlu bulunsa bile) suçun vasfının yanlış belirlendiğini tespit etmiştir. "Nitelikli zimmet" (TCK 247/2), suçun "denetim zorluğu"ndan faydalanılarak veya "hileli davranışlarla" işlenmesini gerektirir. Oysa bu olayda, usulsüz yakıt alımları belediyenin kendi "veresiye satış fişleri"nde açıkça görülmekte ve "kurum içi basit bir inceleme" ile ortaya çıkarılmıştır. Hilenin "kaba" (basit, kolay anlaşılır) olması nedeniyle eylem, "nitelikli zimmet" değil, daha az cezayı gerektiren "basit zimmet" (TCK 247/1) suçunu oluşturur.
  3. Değer Azlığı (TCK 249) Uygulanmamış: Yargıtay, sanıkların zimmetine geçirdiği kabul edilen tutarların (örn: 8.246 TL ve 1.204 TL) suç tarihindeki ekonomik koşullar ve Yargıtay uygulamalarına göre "değer azlığı" sınırında kaldığını belirtmiştir. TCK 249. madde, zimmet veya irtikap konusu malın değerinin "az" olması halinde cezada indirim yapılmasını öngörür. Mahkemenin bu indirimi uygulamaması da bir bozma nedenidir.

Analizin Sonucu

Bu karar, zimmet suçlamalarıyla karşılaşan kamu görevlileri için önemli savunma argümanları sunmaktadır:

  • "Kaba Hile" Savunması: Eğer usulsüzlük, kurumun kendi olağan kayıtlarında (belge, fiş, defter) basit bir incelemeyle anlaşılabilecek düzeydeyse, bu durum "nitelikli zimmet" değil, "basit zimmet" olarak değerlendirilmelidir. Bu, ceza miktarını önemli ölçüde azaltır.
  • "Değer Azlığı" (TCK 249): Zimmet suçlamalarında, eylemin toplam tutarı her zaman değerlendirilmelidir. Tutar düşükse (Yargıtay'ın o yılki içtihatlarına göre), TCK 249 uyarınca cezada indirim talep edilmelidir.
  • Savunmaların Araştırılması: "Kamusal amaçla kullanıldı" gibi savunmalar, mahkemece "soyut" denilerek reddedilemez. Mahkemenin, bu savunmayı çürütmek veya doğrulamak için tanık dinleme, keşif yapma gibi delilleri toplaması gerekir. Savunma araştırılmadan verilen mahkûmiyet, "eksik inceleme" nedeniyle bozulabilir.