Kamu ihalelerinin temel amacı, rekabeti sağlayarak kamu kaynaklarının en verimli şekilde kullanılmasını temin etmektir. Bu amacı zedeleyen, rekabeti ortadan kaldıran veya danışıklı hareket şüphesi uyandıran her türlü fiil ve davranış, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu'nda "yasak fiil ve davranışlar" olarak tanımlanmış ve ciddi yaptırımlara bağlanmıştır. Elektronik ihalelerin yaygınlaşmasıyla birlikte, birden fazla isteklinin aynı IP adresi üzerinden teklif vermesi, rekabetin ihlal edildiğine dair güçlü bir karine olarak kabul edilmektedir. Ancak, bu fiile uygulanacak yaptırımın ne olacağı, kanunun lafzına sıkı sıkıya bağlılık gerektiren bir konudur. İhale süreçlerinde karşılaşılan yasaklama ve teminatın gelir kaydedilmesi gibi ağır sonuçlar doğurabilecek durumlarda, hakların korunması için Yaka Danışmanlık gibi uzman bir danışmanlık firmasından hukuki destek almak büyük önem taşır. Kamu İhale Kurulunun 30.07.2025 tarihli ve 2025/UM.II-1597 sayılı kararı, yasak fiil ve davranışlara uygulanacak yaptırımların sınırlarını çizen önemli bir örnek teşkil etmektedir.

İdarenin Tespiti ve Uyguladığı Yaptırım

Karara konu olan bir sebze meyve alımı ihalesinde idare, yaptığı incelemede iki farklı isteklinin aynı IP adresini kullanarak hem ihale dokümanını indirdiğini hem de ihaleye teklif verdiğini tespit etmiştir. Bu durumu, 4734 sayılı Kanun'un 17'nci maddesinde tanımlanan "rekabeti veya ihale kararını etkileyecek davranışlarda bulunmak" kapsamına giren bir yasak fiil olarak değerlendirmiştir.

Bu tespit üzerine idare, iki temel işlem tesis etmiştir:

  1. Her iki isteklinin teklifini de değerlendirme dışı bırakmış ve ihalede geçerli başka teklif kalmadığı için ihaleyi iptal etmiştir.
  2. Yasak fiilde bulundukları gerekçesiyle, her iki isteklinin de geçici teminat mektuplarını gelir kaydetmiş ve iade etmemiştir.

Başvuru sahibi istekli, teklifinin değerlendirme dışı bırakılmasını veya ihalenin iptalini değil, sadece geçici teminatının gelir kaydedilmesi işleminin hukuka aykırı olduğunu iddia ederek Kuruma başvurmuştur.

Kurulun Değerlendirmesi: Her Yasak Fiil Teminatın Gelir Kaydedilmesini Gerektirmez

Kamu İhale Kurulu, yaptığı incelemede idarenin tespitini doğrulamış; başvuru sahibi ile diğer isteklinin aynı IP adresini kullandığını teyit etmiştir. Bu eylemin, Kanun'un 17'nci maddesi kapsamında bir yasak fiil olduğu ve bu nedenle isteklilerin tekliflerinin değerlendirme dışı bırakılmasının yerinde olduğu konusunda bir tereddüt bulunmamaktadır.

Ancak Kurul, "geçici teminatın gelir kaydedilmesi" yaptırımı üzerinde durmuştur. Kurul kararında, 4734 sayılı Kanun'da geçici teminatın hangi durumlarda gelir kaydedileceğinin tahdidi (sınırlı sayıda) olarak sayıldığını vurgulamıştır. Bu durumlar şunlardır:

  • Kanun'un 11'inci maddesinde sayılan "ihaleye katılamayacak olanlar" arasında yer aldığı halde ihaleye katılanlar.
  • Üzerine ihale bırakılan isteklinin, süresi içinde sözleşme imzalamaması.
  • Ekonomik açıdan en avantajlı ikinci teklif sahibinin, ilk isteklinin sözleşme imzalamaması üzerine kendisine yapılan davete rağmen sözleşme imzalamaması.

Kurul, Kanun'un 17'nci maddesinde belirtilen yasak fiil ve davranışlarda bulunanlar için öngörülen temel yaptırımın, Kanun'un Dördüncü Kısmında düzenlenen "ihalelere katılmaktan yasaklama" olduğunu belirtmiştir. 17'nci maddedeki fiiller için (11. maddeye atıf yapan bent hariç) geçici teminatın doğrudan gelir kaydedileceğine dair açık bir yasal düzenleme bulunmamaktadır. Dolayısıyla idarenin, kanunda açıkça öngörülmeyen bir yaptırımı kıyas yoluyla veya yorumla uygulaması, "suç ve cezaların kanuniliği" ilkesine aykırıdır.

Analizin Sonucu ve Taraflar İçin Çıkarımlar

Bu karar, kamu ihale hukukunda yaptırımların uygulanmasında kanuna sıkı sıkıya bağlılığın esas olduğunu göstermektedir.

  • İdareler Açısından: İdareler, bir yasak fiil tespit ettiklerinde, bu fiile kanunda karşılık gelen yaptırımı doğru bir şekilde belirlemelidir. Aynı IP adresinden teklif verilmesi gibi durumlar, isteklilerin tekliflerinin değerlendirme dışı bırakılması ve haklarında ihalelere katılmaktan yasaklama kararı verilmesi için ilgili Bakanlığa bildirimde bulunulmasını gerektirir. Ancak kanunda açıkça belirtilmedikçe, bu fiil nedeniyle geçici teminatı gelir kaydetme yetkileri bulunmamaktadır. İdareler, kanunda öngörülmeyen bir cezai işlem tesis etmekten kaçınmalıdır.
  • İstekliler Açısından: Aynı IP adresini kullanmak gibi rekabeti zedeleyici davranışlardan kesinlikle kaçınılmalıdır. Bu tür bir davranışın tespiti, tekliflerinin reddedilmesine ve daha da önemlisi, belirli bir süre kamu ihalelerinden yasaklanmalarına yol açacaktır. Ancak, idarenin uyguladığı yaptırımın kanuni dayanağını da sorgulamalıdırlar. Bu kararda olduğu gibi, idare kanunda yer almayan bir yaptırım uyguladığında, bu işlemin iptali için hukuki yollara başvurmak haklarını korumalarını sağlayacaktır.

Sonuç olarak Kurul, başvuru sahibinin geçici teminatının gelir kaydedilmesi işleminin yasal bir dayanağı olmadığına hükmederek, bu işlemin iptal edilmesi ve teminatın iadesi yönünde düzeltici işlem belirlenmesine oybirliğiyle karar vermiştir.