Aşırı düşük teklif açıklamaları, kamu ihalelerinde en karmaşık ve en fazla uyuşmazlığa neden olan süreçlerden biridir. İsteklilerin, teklif ettikleri bedelin işin maliyetlerini karşılayabilir ve gerçekçi olduğunu, Kamu İhale Genel Tebliği'nde belirtilen usul ve esaslara harfiyen uyarak ispatlamaları gerekmektedir. Bu süreçteki en küçük bir hata veya eksiklik, teklifin reddedilmesine yol açabilir. Bu nedenle, açıklama hazırlanırken profesyonel destek almak kritik önem taşır. Yaka Danışmanlık, aşırı düşük teklif açıklamalarının hazırlanması, sözleşme yönetimi ve hakediş takibi gibi teknik konularda sunduğu uzmanlıkla, isteklilerin hak kaybı yaşamasını önler. Kamu İhale Kurulunun 16.07.2025 tarihli ve 2025/UH.I-1534 sayılı kararı, üçüncü kişilerden alınan fiyat teklifleri ve bu tekliflerin dayanağı olan satış tutarı tespit tutanaklarının uygunluğuna ilişkin önemli kriterleri ortaya koymaktadır.

Açıklamadaki Kritik Hatalar: Fiyat ve Tarih Uygunsuzluğu

Bir gençlik ve spor il müdürlüğü tarafından düzenlenen "Gençlik Kampları Organizasyon Hizmeti Alımı" ihalesinde, teklifleri sınır değerin altında kalan iki istekli, idare tarafından aşırı düşük teklif açıklaması sunmaya davet edilmiştir. İdare, her iki isteklinin de açıklamalarını uygun bularak sıralamayı belirlemiştir. Ancak başvuru sahibi, özellikle ekonomik açıdan en avantajlı ikinci teklif sahibi isteklinin açıklamasında ciddi hatalar olduğunu iddia etmiştir.

Kamu İhale Kurulu, yaptığı detaylı incelemede başvuru sahibinin iddialarını büyük ölçüde haklı bulmuştur. İkinci en avantajlı teklif sahibinin açıklamasında tespit edilen temel aykırılıklar şunlardır:

  1. Yemek Maliyetindeki Tutarsızlık: İstekli, yemek maliyetini tevsik etmek için bir restorandan fiyat teklifi ve bu teklifin dayanağı olarak bir Serbest Muhasebeci Mali Müşavir (SMMM) tarafından onaylanmış "Satış Tutarı Tespit Tutanağı" sunmuştur. Tebliğ kurallarına göre, bu yöntemle sunulan bir fiyat teklifindeki birim fiyat, dayanak tutanaktaki "ağırlıklı ortalama birim satış tutarının %80'inin altında olamaz." Ancak Kurul, tutanakta yemek için ortalama birim satış tutarının 340,00 TL olarak belirtilmesine rağmen, isteklinin açıklamasında kullandığı ve fiyat teklifinde yer alan birim fiyatın 240,00 TL olduğunu tespit etmiştir. Bu durum, Tebliğ'de belirtilen %80'lik sınırın açıkça ihlal edildiği anlamına gelmektedir.
  2. Tanıtım Materyalleri Tutanağındaki Tarih Hatası: İstekli, branda, broşür ve afiş gibi tanıtım materyalleri için de benzer şekilde bir fiyat teklifi ve dayanak tutanak sunmuştur. Ancak Kurul, bu tutanağın düzenlenmesine esas alınan üç aylık dönemin, Tebliğ'de belirtilen "ilan/davet tarihinin içinde bulunduğu aydan önceki üç ay veya bundan önceki üç ay" kuralına uymadığını tespit etmiştir. Tutanak, mevzuatta izin verilmeyen daha eski bir döneme aitti. Bu durum, tutanağı ve dolayısıyla ona dayanan fiyat teklifini geçersiz kılmıştır.
  3. Diğer Maliyetlerdeki Oranlama Hataları: Kurul ayrıca, isteklinin lastik, bakım-onarım, araç muayenesi ve Motorlu Taşıtlar Vergisi (MTV) gibi yıllık maliyetleri, işin süresi olan yaklaşık 3 aylık döneme oranlayarak daha düşük gösterdiğini tespit etmiştir. Bu tür maliyetlerin, işin süresine oranlanması yerine, Tebliğ'de belirtilen diğer yöntemlerle (örneğin, Yİ-ÜFE ile güncelleme) veya tam olarak yansıtılması gerekmektedir.

Bu temel hatalar nedeniyle Kurul, ekonomik açıdan en avantajlı ikinci teklif sahibinin açıklamasının mevzuata uygun olmadığına ve reddedilmesi gerektiğine karar vererek "düzeltici işlem" belirlenmesine hükmetmiştir.

Analizin Sonucu ve Taraflar İçin Çıkarımlar

Bu karar, aşırı düşük teklif açıklaması hazırlayan istekliler ve bu açıklamaları değerlendiren idareler için bir kontrol listesi niteliğindedir.

İstekliler için en önemli ders, sundukları her belgenin Tebliğ'deki kurallara harfiyen uyması gerektiğidir. Özellikle üçüncü kişilerden alınan fiyat tekliflerinde;

  • Fiyat teklifindeki birim fiyat ile dayanak tutanaktaki birim fiyat arasında %80 kuralına uyulup uyulmadığı dikkatle kontrol edilmelidir.
  • Dayanak tutanağın (maliyet veya satış) düzenlendiği dönemin, Tebliğ'de belirtilen son altı aylık dilimler içinde olduğundan emin olunmalıdır.
  • Tutanakların ve fiyat tekliflerinin SMMM tarafından usulüne uygun olarak (kaşe, imza, gerekli beyan ibaresi) onaylanması sağlanmalıdır.
  • Yıllık maliyetlerin orantı yoluyla düşürülmesi gibi hatalı hesaplama yöntemlerinden kaçınılmalıdır.

İdareler (ihale komisyonları) açısından ise bu karar, aşırı düşük teklif açıklamalarını yüzeysel olarak değil, Tebliğ'deki her bir kuralı esas alarak derinlemesine inceleme sorumluluğunu hatırlatmaktadır. Sadece belgelerin varlığı değil, içeriklerinin, tarihlerinin ve rakamsal tutarlılıklarının da mevzuata uygunluğu titizlikle denetlenmelidir. Aksi takdirde, hatalı bir değerlendirme sonucu alınan ihale kararları, Kurul tarafından iptal edilebilir ve ihale süreci başa dönebilir.