Sayıştay'dan 4x4 Kuralı: Kiralık Araç "Arazide Çalışsa" Bile 4x4 Değilse Kasko Sınırına Tabidir!

Kamu idarelerinin hizmet alımı yoluyla taşıt edinmesi, 237 sayılı Taşıt Kanunu ve ilgili Bakanlar Kurulu Kararı (BKK) ile katı sınırlamalara tabidir. Bu sınırların en bilineni, şoförsüz kiralamalarda aylık bedelin aracın kasko değerinin %2'sini aşamayacağı kuralıdır. Ancak mevzuat, "fiilen arazi üzerinde çalışan arazi binek ve pick-up’lar" için bir istisna tanımaktadır. Bu istisnanın nasıl yorumlanacağı ise idareler için ciddi bir kamu zararı riski yaratmaktadır. Bu tür karmaşık ihale, sözleşme ve hakediş sorunlarınızda, sürecin doğru yönetilmesi ve hak kayıplarının önlenmesi için Yaka Danışmanlık uzmanlığından destek almak, mevzuatın teknik detaylarına hakim olarak mali sorumluluğun önüne geçmenizi sağlar. Sayıştay Temyiz Kurulu'nun 26.10.2022 tarihli ve 52402 tutanak sayılı kararı, bu istisnanın sınırlarını net bir şekilde çizmiştir.

Kararın İlgili Kısmı

"Dolayısıyla söz konusu Esas ve Usullere göre bir aracın %2’lik sınırdan istisna tutulabilmesi için kiralanan aracın dört tekerleği de çekiş gücü sağlayan binek veya pick-up olması gerekmektedir. Ancak mevcut olayda kiralanan Ford Tourneo Courier 1.5TDCİ DELUX marka araç dört tekerleği de çekiş gücü sağlayan arazi aracı olmayıp, istisna kapsamına girmemektedir." 1

Olayın Arka Planı: %2 Sınırını Aşan Kiralama

Bir belediye, Fen İşleri ve Zabıta birimleri için doğrudan temin ile 7/24 şoförlü araç kiralama hizmeti almıştır2222. Kiralanan araç, Ford Tourneo Courier 1.5TDCİ DELUX modelidir3. İdare, bu kiralama için aylık ödenebilecek yasal üst limitin (kasko bedeli %2 + şoför maliyeti) üzerinde bir ödeme yapmıştır44.

Daire Kararı ve Sorumluların Savunması

Sayıştay Dairesi, kasko değerinin %2'si olan 1.247,04 TL ve şoför maliyeti olan 4.889,59 TL (toplam 6.136,63 TL) üzerindeki ödemeyi kamu zararı sayarak tazminine hükmetmiştir5555555.

Sorumlular temyizde iki temel iddia öne sürmüştür:

  1. Alımın esas amacının personel temini (5 kanalizasyon personeli) olduğunu, aracın önemsiz bir unsur olduğunu iddia etmişlerdir6.
  2. Aracın fiilen arazide kullanıldığını ve bu nedenle "Hizmet Alımı Suretiyle Taşıt Edinilmesine İlişkin Esas ve Usuller" kapsamında %2'lik kasko sınırı istisnasına tabi olduğunu savunmuşlardır77.

Temyiz Kurulu'nun Analizi: Muafiyet 'Kullanıma' Değil, 'Teknik Özelliğe' Bağlı

Temyiz Kurulu, sorumluların her iki iddiasını da reddederek tazmin hükmünü tasdiklemiştir8:

  1. Personel İddiası: Kurul, 5 işçi çalıştırıldığına dair hiçbir bordro veya belge sunulmadığını, ödeme evraklarının net bir "şoförlü araç kiralama" işini gösterdiğini belirterek bu iddiayı reddetmiştir99.
  2. Arazi Aracı İstisnası: Kurul'un kararı bu noktada netleşmiştir.
    • İlgili BKK, "fiilen arazi üzerinde çalışan arazi binek ve pick-up’lar" için istisna getirmektedir10101010.
    • Ancak, "arazi binek" ve "arazi pikap" tanımının ne olduğu 237 sayılı Taşıt Kanunu'nun 3. maddesinde yapılmıştır.
    • Bu kanuna göre, bir aracın "arazi" vasfı kazanması için "bütün tekerlekleri muharrik" (yani 4x4 / dört çeker) olması şarttır11.
    • Kiralanan Ford Tourneo Courier ise "dört tekerleği de çekiş gücü sağlayan" (4x4) bir araç değildir12.
    • Bu nedenle, araç fiilen arazide (şantiye, stabilize yol vb.) kullanılmış olsa bile, teknik olarak 4x4 olmadığı için yasal "arazi aracı" tanımına girmemekte ve %2'lik kasko sınırı muafiyetinden yararlanamamaktadır13.

Analizin Sonucu

Bu karar, araç kiralama ihalesi yapan idareler için kritik bir uyarı niteliğindedir:

  1. Muafiyetin Şartı 4x4 Olmaktır: Bir aracı %2'lik kasko değer sınırından muaf tutmak için o aracın fiilen arazide çalışması yeterli değildir. Aracın aynı zamanda 237 sayılı Kanun'a göre "bütün tekerlekleri muharrik" (4x4) olma şartını teknik olarak sağlaması gerekir.
  2. Teknik Özellik Esastır: İdareler, istisna uygulamak istiyorlarsa, aracın kullanım amacından çok ruhsatındaki veya teknik kataloğundaki "çekiş sistemi" bilgisine bakmak zorundadır.
  3. Riskli Araç Tipleri: Binek, station-wagon, panel ve 4x2 pick-up tipi araçlar, ne kadar zorlu koşullarda çalıştırılırsa çalıştırılsın, kasko değerinin %2'si sınırına tabidir. Bu sınıra uyulmaması, doğrudan kamu zararı tazmini ile sonuçlanacaktır.