Kamu ihalelerinde rekabetin korunması, 4734 sayılı Kanun'un temel ilkelerindendir. Bu kapsamda, Kanun'un 17. maddesi, isteklilerin anlaşma yapması, rekabeti etkileyecek davranışlarda bulunması veya birden fazla teklif vermesi gibi durumları "yasak fiil" olarak tanımlar. Peki, firma sahipleri arasında birinci derece akrabalık (baba-kız gibi) ilişkisi olması, tek başına bu yasağın ihlal edildiği anlamına gelir mi? Bu tür karmaşık ihale ve yasaklama riski taşıyan durumlarda, sürecin doğru yönetilmesi ve hak kayıplarının önlenmesi için Yaka Danışmanlık uzmanlığından destek almak, firmanızın haksız ithamlarla karşılaşmasını önleyebilir. Kamu İhale Kurulu'nun 05.02.2025 tarihli ve 2025/UH.I-466 sayılı kararı, bu hassas konuda somut delillerin önemini vurgulayan bir emsal niteliğindedir.

Kararın İlgili Kısmı

"...anılan isteklilerin konut ikametgahlarının ve ticari ikametgahlarının farklı adreslerde bulunduğu anlaşıldığından; anılan isteklilerin teklif fiyatlarının birbirine yakın tutarlarda olmadığı hususları da göz önünde bulundurularak, kişiler arasında salt akrabalık bağı olmasının 4734 sayılı Kanun'un 17'nci maddesinin anılan bentlerindeki fiillerin gerçekleştiğine ilişkin yeterli karine oluşturacak nitelikte olmadığı değerlendirilerek başvuru sahibinin iddiasının yerinde olmadığı sonucuna varılmıştır."

Olayın Arka Planı: Baba-Kız Firmalarına Fesat İddiası

Bir karayolları bölge müdürlüğünün personel servis aracı kiralama ihalesine 8 istekli teklif vermiştir. Başvuru sahibi firma, ihaleyi kazanan firma (Mersin Ade Turizm) ile ihaleye katılan bir diğer firma (Ademoğulları İnş.) arasında organik bağ bulunduğunu ve ihaleye fesat karıştırıldığını iddia etmiştir.

Başvuru sahibinin temel iddiaları şunlardı:

  1. İki firmanın sahipleri (Fatma Böke ve Abdulkadir Böke) arasında MERNİS kayıtlarına göre baba-kız ilişkisi (üstsoy/altsoy hısımlığı) bulunmaktadır.
  2. Her iki firma da tekliflerini aynı IP adresi üzerinden sunmuş ve teminat mektuplarını aynı bankadan aynı zamanda almıştır.
  3. Bu durum, 4734 sayılı Kanun'un 17. maddesi (yasak fiil ve davranışlar) kapsamında rekabetin engellenmesi ve birden fazla teklif verilmesi anlamına gelmektedir.

İdarenin Pozisyonu: Yeterli Delil Yok

İdare, başvuru sahibinin şikâyetini reddetmiş ve iddiaları yeterli bulmayarak ihaleyi kazanan firma (Mersin Ade Turizm) üzerinde bırakmıştır.

KİK'in Değerlendirmesi: Akrabalık Tek Başına Delil Değildir, Diğer Karinelere Bakılır

KİK, "ihaleye fesat karıştırma" iddiasını ciddi bir şekilde incelemiş ve şu tespitleri yapmıştır:

  1. Akrabalık Bağı Doğru: MERNİS sorgulamasında, iki firma sahibinin baba-kız olduğu doğrulanmıştır.
  2. IP Adresleri Farklı: İddianın aksine, KİK'in EKAP üzerinden yaptığı teknik incelemede, iki firmanın hem ihale dokümanını farklı IP adreslerinden indirdiği hem de e-tekliflerini farklı IP adreslerinden imzalayıp gönderdiği tespit edilmiştir.
  3. Teminat Mektupları Farklı: İddianın aksine, iki firma geçici teminat mektuplarını farklı bankalardan (biri Yapı Kredi, diğeri Ziraat Bankası) ve farklı tarih/saatlerde almıştır.
  4. Adresler Farklı: İki şirketin ticari merkez adresleri ve firma sahiplerinin MERNİS'te kayıtlı ikametgah adresleri tamamen farklıdır.
  5. Teklifler Yakın Değil: İki firmanın sunduğu teklif fiyatları arasında danışıklı olduğunu gösterecek şüpheli bir yakınlık bulunmamaktadır.

Bu bulgular ışığında KİK, 4734 sayılı Kanun'un 17. maddesinin ihlal edilebilmesi için firmaların "birlikte hareket ettiğine" dair güçlü karineler olması gerektiğini belirtmiştir. Aynı IP, aynı teminat bankası/saati gibi deliller bu karineleri oluşturabilir.

Ancak bu olayda, bu delillerin hiçbiri mevcut değildir. KİK, tek başına "salt akrabalık bağının" var olmasının, bu firmaların ihaleye fesat karıştırdığını veya rekabeti engellediğini kanıtlamak için yeterli bir delil (karine) oluşturmayacağına hükmetmiş ve başvuruyu reddetmiştir.

Analizin Sonucu

Bu karar, benzer iddialarla karşılaşan idareler ve firmalar için net bir yol haritası çizmektedir:

  1. Akrabalık Yasak Değildir: Mevzuatta, aralarında akrabalık bağı bulunan kişilerin sahip olduğu farklı tüzel kişiliklerin aynı ihaleye teklif vermesini engelleyen doğrudan bir yasak yoktur.
  2. Önemli Olan "Birlikte Hareket" Delilleridir: Yasak fiil tespiti için akrabalık bağına ek olarak, bu firmaların irade birliği içinde olduğunu gösteren somut deliller (aynı IP adresi, aynı bilgisayardan doküman indirme, teklif mektuplarındaki benzer ifadeler, teminat mektuplarındaki şüpheli paralellikler, birbirini tamamlayan veya sıralı teklifler vb.) aranmalıdır.
  3. İdareler Somut Delile Dayanmalı: İdareler, sadece MERNİS kaydına veya bir duyuma dayanarak, firmaları 17. madde kapsamında değerlendirme dışı bırakmamalıdır. Mutlaka EKAP kayıtları (IP, teminat vb.) üzerinden teknik inceleme yaparak somut delil aramalıdır.
  4. E-İhale Kayıtları Belirleyicidir: E-ihalelerde IP adresleri ve teminat mektubu bilgileri, bu tür danışıklı hareket iddialarının aydınlatılmasında birincil delil niteliğindedir.