Afet Kapsamındaki İhaleler 4734'e Tabi mi? Danıştay'dan KİK Zorunluluğunu Kaldıran Karar

Afetler sonrası yürütülen acil yıkım ve enkaz kaldırma işleri, hem idareler hem de yükleniciler için hukuki belirsizlikler barındıran bir alandır. Özellikle bu ihalelerin 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu (KİK) kapsamında olup olmadığı ve Kamu İhale Kurumu'na (KİK) itirazen şikâyet yolunun zorunlu olup olmadığı, süreçlerin kilitlenmesine neden olabilmektedir. Bu tür karmaşık ihale, sözleşme ve hakediş sorunlarınızda, sürecin doğru yönetilmesi ve hak kayıplarının önlenmesi için Yaka Danışmanlık uzmanlığından destek almak, olası hak kayıplarını engelleyecektir. Danıştay 13. Dairesi'nin 04/03/2025 tarihli E:2025/95, K:2025/1022 sayılı kararı, bu konuya netlik getiren önemli bir içtihattır.

Kararın İlgili Kısmı

"...her ne kadar ihale komisyonu kararında ve ihale kararının bildiriminde ihalenin 4734 sayılı Kanun'un 21/b maddesi uyarınca 'Kapalı teklif açık eksiltme' usulüyle gerçekleştirildiği ifade edilmişse de, yukarıda aktarılan mevzuat hükümleri gereğince ihalenin 7269 sayılı Kanun kapsamında yapıldığı ve 4734 sayılı Kanun'a tabi olmadığı anlaşıldığından, dava dilekçesinin Kamu İhale Kurumuna tevdiine ilişkin temyize konu Mahkeme kararında usul hükümlerine uygunluk bulunmamaktadır."

Olayın Arka Planı: Yıkım İhalesinde Usulsüzlük İddiası

06/02/2023 tarihli depremlerin ardından, bir kaymakamlık tarafından "Ağır Hasarlı Binaların Yıkım ve Enkaz Kaldırma İşi" ihalesi gerçekleştirilmiştir. İhaleyi kazanan yüklenici firma, ihale sürecinde bazı usulsüzlükler yaşandığı iddiasıyla önce ihaleyi yapan idareye (Kaymakamlık İhale Komisyonu) itirazda bulunmuştur.

İdare Mahkemesi: "Önce KİK'e Gidilmeliydi"

İdarenin bu itirazı reddetmesi üzerine, yüklenici firma doğrudan İdare Mahkemesi'nde ihalenin ve ret işleminin iptali için dava açmıştır. İlk Derece Mahkemesi, davayı esastan incelemeksizin, 4734 sayılı Kanun'un 54. maddesi uyarınca KİK'e "itirazen şikâyet" başvurusunun zorunlu bir idari başvuru yolu olduğu ve bu yol tüketilmeden dava açılamayacağı gerekçesiyle idari merci tecavüzü nedeniyle dilekçenin KİK'e gönderilmesine karar vermiştir.

Danıştay'ın Değerlendirmesi: 5902 Sayılı Kanun'un 4734'e Karşı İstisnası

Yüklenici, ihalenin 4734 sayılı Kanun'a tabi olmayan bir afet ihalesi olduğunu belirterek kararı temyiz etmiştir. Danıştay, konuyu ilgili mevzuat (7269 sayılı Umumi Hayata Müessir Afetler Kanunu ve 5902 sayılı AFAD Kanunu) çerçevesinde incelemiştir.

Danıştay, 5902 sayılı Kanun'un 23. maddesine atıfta bulunarak, afet ve acil durum hallerinde ortaya çıkan ihtiyaçların karşılanması amacıyla "özel hesaptan" yapılacak harcamaların 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu hükümlerine tabi olmadığını net bir şekilde vurgulamıştır.

Kararda, dava konusu ihalenin Kahramanmaraş merkezli deprem nedeniyle oluşan hasarların giderilmesine yönelik olduğu, 7269 sayılı Kanun kapsamında yapıldığı ve 4734'e tabi olmadığı tespit edilmiştir. İhale dokümanlarında 4734 sayılı Kanun'un 21/b (pazarlık) maddesine atıf yapılmasının, ihalenin hukuki niteliğini değiştirmeyeceği belirtilmiştir. Nitekim, mahkeme kararı sonrası KİK'e gönderilen dilekçeye KİK'in de "Kurumun bu ihalelere ilişkin inceleme görev ve yetkisinin bulunmadığı" şeklinde cevap verdiği görülmüştür.

Bu gerekçelerle Danıştay, KİK'e başvuru zorunluluğu bulunmayan bir ihalede "idari merci tecavüzü" kararı verilmesinin usule aykırı olduğuna hükmederek İdare Mahkemesi kararını bozmuştur.

Analizin Sonucu

  1. Hukuki Niteliğe Dikkat: Afet durumlarında 7269 ve 5902 sayılı Kanunlar kapsamında "özel hesaptan" finanse edilen ihaleler, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu'na tabi değildir.
  2. İtiraz Yolları Farklıdır: 4734'e tabi olmayan ihalelerde, Kamu İhale Kurumu'na (KİK) itirazen şikâyet başvurusunda bulunulamaz ve bu yol zorunlu değildir.
  3. Doğrudan Dava Yolu Açıktır: Bu tür ihalelerde bir usulsüzlük veya hak kaybı iddiası varsa, idareye yapılan şikâyet başvurusunun reddi üzerine KİK'e gidilmeksizin doğrudan İdare Mahkemesi'nde iptal davası açılmalıdır.
  4. İdarenin Hatalı Atfı Sonucu Değiştirmez: İdarelerin, afet ihalesi dokümanlarında 4734 sayılı Kanun'un 21/b gibi maddelerine sehven atıfta bulunmaları, ihalenin 4734'e tabi olduğu anlamına gelmez. İhalenin hukuki rejimini, işin niteliği ve finansman kaynağı belirler.