Yasaklama Kararı İdari Yargıda, Fesih Davası Adli Yargıda: Hangi Mahkeme Beklenmeli?

Sözleşmenin uygulanması aşamasında (örneğin, malın şartnameye uymaması nedeniyle) idarenin sözleşmeyi feshetmesi ve buna bağlı olarak yüklenici hakkında ihalelerden yasaklama kararı vermesi, iki ayrı yargı kolunu harekete geçirebilir: Yüklenici, feshin haksızlığı ve alacakları için adli yargıda (Asliye Hukuk/Ticaret Mahkemesi); yasaklama kararının iptali için ise idari yargıda (İdare Mahkemesi) dava açar. Peki, bu iki dava birbirini nasıl etkiler? Bu tür karmaşık ihale, sözleşme ve hakediş sorunlarınızda, sürecin doğru yönetilmesi ve hak kayıplarının önlenmesi için Yaka Danışmanlık uzmanlığından destek almak, yargı yolları arasındaki bu karmaşık ilişkiyi yönetmenize yardımcı olur. Danıştay 13. Dairesi’nin 20/06/2023 tarihli E:2022/4942, K:2023/3153 sayılı kararı, bu durumu "bekletici mesele" kavramıyla açıklamaktadır.

Kararın İlgili Kısmı

"...dosyada yer alan bilgi ve belgeler ile istinaf başvurusunun kabulü sonrasında davanın yeniden görülmesi için dosyanın gönderildiği Asliye Hukuk Mahkemesi'nde E:... esasını alan davanın derdest olduğu hususları birlikte değerlendirildiğinde dava konusu uyuşmazlığın adli yargıda görülmekte olan bu davanın sonucuna göre yeniden değerlendirilmesi gerekmektedir. Bu itibarla... dava konusu işlemin iptaline ilişkin temyize konu Bölge İdare Mahkemesi kararında hukuki isabet bulunmamaktadır."

Olayın Arka Planı: Muayeneden Geçemeyen Mallar, Fesih ve Yasaklama Kararı

Emniyet Genel Müdürlüğü, "Operasyon Kamerası" alımı için sözleşme imzalamıştır. Yüklenici, malları teslim etmiş ancak muayene komisyonu cihazları "sözleşmeye uygun bulunmayan" olarak reddetmiştir. İdare, yükleniciye 30 günlük ek süre vermiştir. Yüklenici, ek süre sonunda malları yeniden teslim etmiş, ancak muayene komisyonu malları (ikinci kez) reddetmiştir. Yüklenici bu rapora itiraz etmiş, yeni bir komisyon (itiraz komisyonu) tarafından yapılan incelemede de cihazlar uygun bulunmayarak itiraz reddedilmiştir. İdare, "taahhüdünü ihale dokümanına uygun olarak yerine getirmediği" gerekçesiyle sözleşmeyi feshetmiş ve yüklenicinin 1 yıl süreyle yasaklanmasına karar vermiştir.

İki Ayrı Yargı Kolunda Görülen Davalar

  1. İdari Yargı Süreci (Yasaklama Davası):
    • İdare Mahkemesi: İki kez normal, bir kez de itiraz muayenesinden kalan mallar nedeniyle taahhüdün yerine getirilmediği sabittir. Yasaklama kararı hukuka uygundur. (Davanın Reddi).
  2. Adli Yargı Süreci (Fesih/Alacak Davası):
    • Yüklenici: Ayrı bir dava ile Asliye Hukuk Mahkemesi'nde (AHM) feshin haksızlığının tespiti için dava açmıştır.
    • Asliye Hukuk Mahkemesi: Bilirkişi raporuna dayanarak "cihazların fiziki muayeneyi geçtiği, laboratuvar incelemesine geçmesi gerektiği" ve "taraflar arasındaki sözleşmenin ayakta olduğuna" karar vermiştir.
  3. İdari Yargı Süreci (İstinaf):
    • Bölge İdare Mahkemesi (BİM): Yüklenicinin idari yargıdaki istinaf başvurusunu incelemiştir. BİM, AHM'nin "sözleşme ayaktadır" kararını hükme esas alarak, "Madem sözleşme ayakta, o zaman fesih ve buna bağlı yasaklama işlemi hukuka aykırıdır" demiş ve İdare Mahkemesi kararını kaldırarak yasaklama işlemini iptal etmiştir.
  4. Adli Yargı Süreci (İstinaf):
    • İdare: AHM'nin "sözleşme ayakta" kararını adli yargıda istinaf etmiştir. Adli Yargı Bölge Adliye Mahkemesi (BAM), AHM kararını "talep aşar şekilde karar verildiği" ve "eksik inceleme" gerekçeleriyle bozmuştur. Bu bozma ile AHM kararı ortadan kalkmış ve adli yargıdaki dava derdest (yeniden görülecek) hale gelmiştir.

Danıştay'ın "Bekletici Mesele" Vurgusuyla Bozma Kararı

Danıştay, idari yargıdaki BİM kararını (yasaklamayı iptal eden) temyizen incelemiştir:

  • Danıştay, BİM'in iptal kararının tek dayanağının AHM'nin "sözleşme ayakta" kararı olduğunu tespit etmiştir.
  • Ancak bu dayanak, Adli Yargı BAM tarafından kaldırılmıştır.
  • Dolayısıyla, İdari Yargı BİM'in iptal kararının hukuki dayanağı ortadan kalkmıştır.
  • Yasaklama işleminin (idari yargı) hukuka uygunluğu, temelde yatan feshin (adli yargı) haklı olup olmamasına bağlıdır.
  • Bu nedenle, adli yargıda derdest olan (yeniden görülmeye başlanan) feshin haklılığına ilişkin davanın sonucu, idari yargıdaki yasaklama davası için "bekletici mesele" yapılmalıdır.
  • İdari Yargı BİM'in, adli yargıdaki dava sonuçlanmadan veya dayanağı çöken bir karara istinaden yasaklamayı iptal etmesi hukuka aykırıdır.

Analizin Sonucu

  1. Bir sözleşmenin feshine dayalı olarak verilen ihalelerden yasaklama kararlarında, feshin haklı olup olmadığına ilişkin uyuşmazlık adli yargının (Asliye Hukuk/Ticaret) görev alanındadır.
  2. Yasaklama kararının iptaline ilişkin uyuşmazlık ise idari yargının (İdare Mahkemesi) görev alanındadır.
  3. Adli yargıda görülen feshin haklılığı davası, idari yargıda görülen yasaklama davası için "bekletici mesele" (prejudicial question) teşkil eder.
  4. İdari mahkemeler, adli yargıdaki feshin haklılığına ilişkin davanın kesinleşmesini beklemeden yasaklama işlemini (özellikle de adli yargıdaki kesinleşmemiş bir karara dayanarak) iptal etmemelidir. İptal ederse, bu karar Danıştay tarafından bozulacaktır.