Yargıtay'dan Ezber Bozan Karar: 4735'e Tabi Sözleşme "Özel Hukuk" Sözleşmesidir, Uyarlanabilir!

Kamu ihale mevzuatında (4735 sayılı Kanun), "sözleşme bedelinin değiştirilemeyeceği" ilkesi (Md. 15) ve "sözleşmelerin devri" dışındaki düzenlemelerin (Md. 4) kısıtlılığı, bu sözleşmelerin "değiştirilemez" ve "uyarlanamaz" olduğu yönünde katı bir algı yaratmıştır. Ancak bu algı, tarafların özel hukuktan doğan temel haklarını ortadan kaldırır mı? Yargıtay 15. Hukuk Dairesi'nin 07.07.2020 tarihli ve 2020/1484 E., 2020/2113 K. sayılı kararı, bu katı görüşü yıkarak, kamu ihale sözleşmelerinin aynı zamanda "özel hukuk sözleşmesi" olduğunu ve tarafların "sulh olma" veya "uyarlama talep etme" haklarının bulunduğunu hükme bağlamıştır. Bu tür karmaşık ihale, sözleşme ve hakediş sorunlarınızda, sürecin doğru yönetilmesi ve hak kayıplarının önlenmesi için Yaka Danışmanlık uzmanlığından destek almak, 4735'e tabi sözleşmelerde dahi özel hukukun sunduğu imkanları değerlendirmenizi sağlar.

Kararın İlgili Kısmı

"...taraflar arasındaki sözleşme her ne kadar Kamu İhale Mevzuatı’na göre yapılmış ise de; aynı zamanda özel hukuk sözleşmesi niteliğinde olup tarafların sulh olma ya da olaydaki gibi koşulları varsa bedelin uyarlanmasını isteme hakları bulunduğu açık olup somut olayda davalı mahkemeye verdiği dilekçesinde ... davayı aynen kabul ettiğini de belirttiğine göre, bu kabule göre davanın kabulüne karar verilmesi gerekirken..."

İdarenin "Sözleşme Bedelini Düşürme" Amaçlı Uyarlama Davası

Analize konu olayda, davacı taraf idare (iş sahibi), davalı taraf ise yüklenicidir. İdare, yüklenici ile imzaladığı periyodik bakım ve onarım işi sözleşmesinde, çalıştırılacak işçilere brüt asgari ücretin belli bir yüzde fazlası oranında ücret ödenmesinin kararlaştırıldığını, ancak (muhtemelen beklenen enflasyonun aksine) asgari ücrette sonradan yapılan artışın düşük kalması nedeniyle oluşan yeni bedelleri ödemeyeceğini belirterek, sözleşme bedelinin (TBK 138'e göre) uyarlanarak indirilmesini talep etmiştir.

Yüklenicinin Davayı Kabul Etmesi ve Mahkemenin Reddi

Davalı yüklenici, yargılama sırasında mahkemeye sunduğu dilekçe ile (yargılama gideri ve vekâlet ücreti dışında) davayı tamamen kabul ettiğini açıkça beyan etmiştir.

Buna rağmen, ilk derece mahkemesi davayı reddetmiştir. Mahkemenin ret gerekçesi, "Taraflar arasındaki sözleşmenin Kamu İhale Mevzuatı’na göre imzalandığı, 4735 sayılı Kanun’un 4. ve 15. maddelerine göre bedelde değişiklik yapılamayacağı, tarafların davayı açma veya sulh olup sözleşmeyi değiştirme yetkilerinin bulunmadığı" şeklindedir.

Yargıtay'ın Düzeltmesi: Kamu Sözleşmesi, Özel Hukuk Haklarını Engellemez

Yargıtay, ilk derece mahkemesinin bu "olaya uygun düşmeyen hukuki gerekçe" ile verdiği kararı bozmuştur. Yüksek Mahkeme'nin tespiti nettir:

  1. İkili Nitelik: Taraflar arasındaki sözleşme her ne kadar Kamu İhale Mevzuatı'na (4735) göre yapılmış olsa da, aynı zamanda bir "özel hukuk sözleşmesi" niteliğindedir.
  2. Temel Haklar Korunur: Sözleşmenin 4735'e tabi olması, tarafların Borçlar Kanunu'ndan veya Medeni Usul Kanunu'ndan doğan temel haklarını (örneğin sulh olma, davayı kabul etme veya şartları varsa uyarlama talep etme) ortadan kaldırmaz.
  3. Davanın Kabulü Bağlayıcıdır: Somut olayda, davalı yüklenici davayı açıkça kabul etmiştir. Mahkemenin, davalının bu açık kabulüne rağmen, "dava açma hakkı yok" gibi bir gerekçeyle davayı reddetmesi hukuka aykırıdır.
  4. Mahkemenin yapması gereken, davalının bu kabulüne göre davanın kabulüne karar vermektir.

Analizin Sonucu

  • 4735 sayılı Kanuna tabi sözleşmeler, "değiştirilemez" veya "uyarlanamaz" mutlak metinler değildir. Bu sözleşmeler aynı zamanda özel hukuk sözleşmeleridir.
  • Tarafların (hem idarelerin hem de yüklenicilerin), Türk Borçlar Kanunu Madde 138'de (Aşırı İfa Güçlüğü) belirtilen olağanüstü şartların oluşması halinde "sözleşmenin uyarlanmasını" talep etme hakkı saklıdır. Yargıtay, dava açma hakkının bulunduğunu teyit etmiştir.

Tarafların bir uyuşmazlıkta "sulh olması" (anlaşması) veya bir tarafın davayı "kabul etmesi" (olaydaki gibi), 4735 sayılı Kanun tarafından engellenen bir durum değildir.