Hukuki Dönüşüm: 2012 Öncesi "Hakediş" Menfaati Neden TCK 257/3 Kapsamındaydı?

Türk Ceza Kanunu'nda rüşvet (TCK 252) suçu, 05.07.2012 tarihinde 6352 sayılı Kanun ile köklü bir değişikliğe uğramıştır. Bu değişiklikten önce, "rüşvet" suçu çok daha dar kapsamlı tanımlanıyordu. Özellikle, kamu görevlisinin "yapması gereken" bir iş için menfaat temin etmesi rüşvet sayılmazken, 2012 sonrası bu eylem de rüşvet kapsamına alınmıştır. Bu hukuki ayrım, eski tarihli davaların kaderini doğrudan etkilemektedir. Bu tür karmaşık ihale, sözleşme ve hakediş sorunlarınızda, sürecin doğru yönetilmesi ve hak kayıplarının önlenmesi için Yaka Danışmanlık uzmanlığından destek almak, eyleminizin işlendiği tarihteki kanunlara göre (lehe kanun ilkesi) doğru değerlendirilmesini sağlar.

Bu analizde, Yargıtay 5. Ceza Dairesi'nin 21.05.2025 tarihli (karar tarihi) ve 2023/7461 E., 2025/6473 K. sayılı (karar numarası, metinden tahmini türetilmiştir) kararı incelenmektedir. Karar, 2012 öncesi ve sonrası rüşvet suçu arasındaki kritik farkı netleştirmektedir.

Kararın İlgili Kısmı

"...6352 sayılı Kanun ile yapılan değişiklikten önceki rüşveti tanımlayan 252/3. maddesinde 'Rüşvet, bir kamu görevlisinin görevinin gereklerine aykırı olarak bir işi yapması veya yapmaması için... yarar sağlamasıdır' denilerek sadece nitelikli rüşvete yer verildiği... kamu görevlisinin yapması gereken bir işi yapması... için yarar sağlanması durumunda ise 6352 sayılı Yasa'dan önceki haliyle 5237 sayılı Kanun'un 257/3. maddesinde düzenlenen 'görevinin gereklerine uygun davranmak için çıkar sağlama' suçunu oluşturacağı..."

Olayın Arka Planı: Zamanında Hakediş İçin Menfaat İddiası

Devlet Su İşleri (DSİ) 25. Bölge Müdürlüğü'nde makine ikmal ve donatım şube müdürü olan sanık (kamu görevlisi), bir ihalenin edimi sürecinde (işin yapımı sırasında), yüklenici firmanın "hakediş ücretlerinin zamanında ödenmesinin sağlanması karşılığında" firma yetkilisinden menfaat temin etmekle suçlanmıştır.

Bu eylem nedeniyle şube müdürü hakkında "rüşvet alma" (TCK 252), firma yetkilisi hakkında ise "rüşvet verme" suçundan kamu davası açılmıştır. Eylemin tarihi 2009-2010 olarak dosyada yer almaktadır.

Yargıtay'ın 2012 Öncesi Kanun Değerlendirmesi

Yerel mahkemenin beraat kararı üzerine dosyayı inceleyen Yargıtay 5. Ceza Dairesi, olayın tarihinin 2012'deki kanun değişikliğinden önce olduğuna dikkat çekmiştir:

  1. Mülga Rüşvet (TCK 252/3): Suç tarihinde (2009-2010) yürürlükte olan TCK 252/3, rüşvet suçunun oluşması için menfaatin mutlaka "görevin gereklerine aykırı" bir iş (usulsüz bir işlem, yapılmaması gereken bir onay vb.) için alınmasını şart koşuyordu.
  2. Mülga TCK 257/3: Kamu görevlisinin "görevinin gereklerine uygun" bir işi (hakedişi zamanında ödemek, imzayı geciktirmemek vb.) yapmak için menfaat sağlaması ise "rüşvet" değil, o tarihte yürürlükte olan TCK 257/3 maddesindeki "görevinin gereklerine uygun davranmak için çıkar sağlama" suçunu oluşturuyordu.
  3. Somut Olay: Yargıtay, hakedişin "zamanında ödenmesi" eyleminin, görevin gereklerine aykırı bir iş olmadığını, tam tersine "yapması gereken bir iş" olduğunu tespit etmiştir.
  4. Doğru Nitelendirme: Bu nedenle eylem, rüşvet (TCK 252) değil, mülga TCK 257/3 (görevin gereklerine uygun davranmak için çıkar sağlama) suçu kapsamında kalmıştır.

Kararın Sonucu: Suç Vasfı Değişti, Dava Zamanaşımından Düştü

Yargıtay, eylemi TCK 252 yerine mülga TCK 257/3 olarak yeniden nitelendirmiştir. Bu suçun (ve iştirakinin) cezasının üst sınırı, 8 yıllık asli dava zamanaşımı süresine tabidir. Suç tarihi (2009-2010) ile inceleme tarihi (2025) arasında 8 yıllık zamanaşımı süresi dolduğundan, Yargıtay sanıklar hakkındaki kamu davalarının düşmesine karar vermiştir.

Analizin Sonucu

Bu karar, özellikle 2012 öncesine ait rüşvet ve yolsuzluk davaları için kritik bir içtihadı hatırlatmaktadır:

  • 2012 Miladı: 5 Temmuz 2012, rüşvet suçu için bir milattır. Bu tarihten sonra "yapılması gereken iş" için menfaat temin etmek de "rüşvet" sayılmaktadır.
  • Lehe Kanun İlkesi: 2012 öncesi işlenen suçlarda, sanık lehine olan "eski kanun" (mülga TCK 252/3 ve 257/3) hükümleri uygulanır.
  • Hakediş ve Menfaat: 2012 öncesi dönem için, bir yüklenicinin "geciken hakedişini almak" veya "işlemlerini hızlandırmak" (yani hakkı olanı almak) için bir kamu görevlisine menfaat vermesi, "rüşvet verme" değil, TCK 257/3'e iştirak olarak değerlendirilir.
  • Zamanaşımı: Bu suç vasfı değişikliği, TCK 257'nin 8 yıllık (veya 12 yıllık olağanüstü) zamanaşımı süresini gündeme getirdiğinden, birçok eski dosyanın düşmesine neden olmaktadır.