Giriş

İnşaat projeleri, doğası gereği büyük miktarda atık ve artık malzeme üretir. Yıkım işlerinden çıkan molozlar, kazı çalışmalarından çıkan hafriyat toprağı ve imalat süreçlerinden kaynaklanan artıklar, şantiye yönetiminin en önemli kalemlerinden birini oluşturur. Peki, bu atıkların sahadan uzaklaştırılması, yani moloz nakli ve hafriyat artığının yönetimi kimin sorumluluğundadır? Bu işlemler için yükleniciye ek bir bedel ödenir mi? Bu soruların cevabı, kamu ihaleleri çerçevesinde imzalanan sözleşmelerin ayrılmaz bir parçası olan Yapım İşleri Genel Şartnamesi'nde (YİGŞ) net bir şekilde tanımlanmıştır. Yüklenicinin bu konudaki yükümlülüklerini bilmesi, hem projenin sorunsuz ilerlemesi hem de maliyet planlamasının doğru yapılması açısından kritik öneme sahiptir.

 

Temel Kural: İşyeri Temizliği ve Tesislerin Kaldırılması

Yapım İşleri Genel Şartnamesi'nin 10. maddesi, bu konudaki temel çerçeveyi çizer. Maddeye göre, yüklenici, işin sonunda işyerlerini her türlü ihzarattan (stoklanmış malzeme) ve çalışma artıklarından çevreyle uyumlu olacak şekilde temizlemekle yükümlüdür. Ayrıca, kendi ihtiyaçları için kurduğu baraka, ambar, atölye gibi geçici tesisleri de sökerek götürmek zorundadır. Bu işlemler için yükleniciye herhangi bir ek bedel ödenmez. Eğer yüklenici bu temizlik ve kaldırma yükümlülüğünü yerine getirmezse, idare bu işleri yüklenicinin hakedişinden veya teminatından bedelini keserek kendisi yaptırır. Bu madde, moloz ve inşaat artıklarının sahadan uzaklaştırılmasının temel olarak yüklenicinin sözleşme kapsamındaki bir görevi olduğunu ve maliyetinin teklif bedeline dahil kabul edildiğini açıkça ortaya koymaktadır.

 

Yıkım İşlerinden Çıkan Malzemelerin Durumu

Projeler, bazen mevcut bir yapının yıkılmasını da içerebilir. YİGŞ'nin 31. maddesi bu durumu özel olarak ele alır. Maddeye göre, işyerlerinde yıkılması gereken mevcut yapılardan çıkacak malzemenin, yeniden değerlendirilebilmesi için yüklenici tarafından özenle ayıklanması ve yapı denetim görevlisinin göstereceği yerlere istif edilmesi gerekir. Bu yıkım işlerinin bedelinin nasıl ödeneceği sözleşme türüne göre belirlenir. Anahtar teslim götürü bedel sözleşmelerde bu işin uygulama projelerinde, birim fiyat sözleşmelerde ise teklif cetvelinde yer alması zorunludur. Eğer yıkım işi sözleşme başında öngörülmemiş ancak sonradan idarece gerekli görülmüşse, bu işin bedeli YİGŞ'nin 22. maddesi hükümlerine göre yeni fiyat tespiti yapılarak yükleniciye ödenir. Ancak, yıkım sonrası ortaya çıkan ve yeniden kullanılamayacak olan molozun ve atığın sahadan nakliyesi, yine genel temizlik yükümlülüğü kapsamında yükleniciye aittir.

 

Kazı Fazlası (Hafriyat Artığı) Malzemenin Yönetimi

Kazı işlerinden çıkan malzeme de benzer bir mantıkla ele alınır. YİGŞ'nin 33. maddesine göre, sözleşmede aksi belirtilmedikçe, kazılardan çıkan ve işte kullanılması yapı denetim görevlisince uygun görülen malzemeyi yüklenici kullanmak zorundadır. Bu malzemenin çıkarılması, ayıklanması ve kullanılması ile ilgili giderler, yeni fiyat tespiti yapılarak yükleniciye ödenir. Ancak, kazıdan çıkan malzeme işe yaramıyorsa, yani "hafriyat artığı" veya "kazı fazlası" niteliğindeyse, bu malzemenin şantiye sahasından uzaklaştırılması ve yasal depolama alanlarına nakliyesi, YİGŞ'nin 27. maddesinde tanımlanan "Yükleniciye Ait Giderler" kapsamında değerlendirilir. Bu maddede, sözleşmede aksi belirtilmedikçe, işin yönetimi ve gerçekleştirilmesi için gerekli her türlü taşıma, depo, tesis yapımı gibi giderlerin yükleniciye ait olduğu belirtilmiştir.

 

Sonuç

Özetle, moloz nakli ve hafriyat atığının yönetimi, sözleşmede bu işler için özel bir birim fiyat kalemi tanımlanmadığı sürece, Yapım İşleri Genel Şartnamesi uyarınca yüklenicinin temel sorumlulukları arasındadır. Şantiyenin genel temizliği, iş bitiminde artıkların kaldırılması ve işe yaramayan kazı fazlası malzemenin nakliyesi gibi işlemlerin maliyeti, yüklenicinin teklif ettiği bedele dahil olduğu kabul edilir. İdareler, yalnızca yıkım veya kazıdan çıkan malzemenin yeniden kullanılmasını istediğinde ya da sözleşme dışı ek bir yıkım talep ettiğinde bu imalatlar için yükleniciye ek bir ödeme yapar. Bu nedenle yüklenicilerin, tekliflerini hazırlarken moloz ve hafriyat atıklarının nakliye ve bertaraf maliyetlerini dikkatli bir şekilde analiz edip genel giderlerine dahil etmeleri büyük önem taşımaktadır.