Giriş: Kesin Teminat Mekanizması ve Ek Teminatın Hukuki İşlevi

Kamu ihalelerinde yüklenicinin üstlendiği taahhüdü, ihale dokümanına ve sözleşme hükümlerine uygun olarak yerine getirmesini sağlamak amacıyla kesin teminat alınır. İdare, kural olarak, ihale bedeli üzerinden hesaplanan yüzde 6 oranında kesin teminatı, sözleşme imzalanmadan önce yükleniciden talep eder.

Ancak sözleşme süresi boyunca, işin maliyeti başlangıçta öngörülenin üzerine çıkabilir. Bu durumlar, kamu kaynağının güvenliğini sağlamak için ilave güvenceler gerektirir. Bu ilave güvenceler, ek kesin teminat adı altında, 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu'nun ilgili maddesi ve ilgili Genel Şartnameler (Yapım İşleri Genel Şartnamesi, Hizmet İşleri Genel Şartnamesi) uyarınca İdare tarafından zorunlu olarak alınır.

İdarelerin mali yönetim ve kontrolünden sorumlu olan yetkililer (İhale Yetkilisi/Harcama Yetkilisi), ek kesin teminatın yasal gerekliliklere uygun olarak zamanında alınmasından sorumludur.

 

I. Ek Kesin Teminat Gerektiren Durumlar ve Hesaplama Esasları

Ek kesin teminat alınması, iki temel hal ile doğrudan ilişkilidir: Yükleniciye fiyat farkı ödenmesi ve sözleşme bedelinde iş artışı nedeniyle artış meydana gelmesi. Her iki durumda da amaç, taahhüt bedeli yükselen işin ifasını güvence altına almaktır.

1.1. Fiyat Farkı Ödemelerinde Ek Teminat

Fiyat farkı verilmesi öngörülerek ihale edilen işlerde, yükleniciye fiyat farkı olarak ödenecek bedelin yüzde 6’sı oranında ek kesin teminat alınması yasal bir zorunluluktur.

  • Teminatın Kaynağı: Fiyat farkı üzerinden hesaplanan bu ek kesin teminat, yüklenicinin düzenlenecek hakedişlerinden kesinti yapılmak suretiyle tahsil edilebilir. Yüklenici kesin teminatı daha fazla vermişse, fazla verilen bu kısım da ek kesin teminat olarak kullanılabilir.
  • İstisnai Durum: Fiyat farkı hesaplaması sonucunda İdare tarafından yükleniciden kesinti yapılması gerekiyorsa (yani fiyat farkı menfi çıkıyorsa), bu kesintiler üzerinden doğal olarak ek kesin teminat alınmaz.
  • Teminatın Oranı: Fiyat farkı tutarı ne olursa olsun, ek kesin teminatın oranı daima yüzde 6 olarak uygulanır.

1.2. İş Artışı Yapılması Halinde Ek Teminat

4735 sayılı Kanunun 24. maddesi uyarınca sözleşme bedelinde, yasal limitler dahilinde (örneğin birim fiyat sözleşmelerde %20'ye kadar, götürü bedel yapım işlerinde %10'a kadar) artış meydana gelmesi halinde, bu artış tutarının yüzde 6'sı oranında ek kesin teminat alınır.

  • Alınma Şekli: İş artışı nedeniyle alınacak ek kesin teminatın, fiyat farkı teminatında olduğu gibi otomatik olarak hakedişten kesinti yoluyla karşılanabileceğine dair açık bir düzenleme bulunmamaktadır. Dolayısıyla, iş artışı tutarına ilişkin ek kesin teminatın yüklenici tarafından, artış kararının ardından teminat olarak kabul edilen değerler (nakit, teminat mektubu vb.) üzerinden İdareye sunulması esastır. Yüklenicinin nakit yetersizliği dolayısıyla ödenemeyen hakediş alacakları üzerinden de ek kesin teminatın alınması mümkündür.

 

II. Ek Kesin Teminatın Uygulama Detayları ve Danışmanlık Hizmetleri

Ek kesin teminatın alınmasında teminatın türü ve süresi gibi hususlara dikkat edilmelidir.

2.1. Teminat Türü ve Süresi

Ek kesin teminatlar, asıl kesin teminatlar için kabul edilen değerler (nakit, banka teminat mektubu gibi) üzerinden alınır. Eğer teminat mektubu sunulmuşsa, bu mektubun süresi, asıl kesin teminat mektubunun süresinden daha az olamaz.

Sözleşmenin uygulanması sırasında işin gecikeceği anlaşılırsa, kesin teminat mektuplarının süresi, işteki gecikmeyi karşılayacak şekilde uzatılır.

2.2. Sözleşme Bedelinde Artış Olmaması Durumu

Ek kesin teminat, sadece sözleşme bedelinde net bir artış meydana gelmesi halinde alınır. Eğer bir işte iş eksilişi ile iş artışı aynı anda gerçekleşmiş ve artış tutarı eksiliş tutarını aşmayarak sözleşme bedelinde net bir artışa neden olmamışsa, ek kesin teminat alınması söz konusu olmaz.

2.3. Danışmanlık Hizmetleri İçin Esneklik

Danışmanlık hizmet alımı ihalelerinde, ihale dokümanında belirtilmesi şartıyla, kesin teminatın tamamı sözleşme yapılmadan önce alınmayabilir.

Bu özel durumda, kesin teminatın tamamı yerine, düzenlenecek her hakedişten yüzde 6 oranında kesinti yapılmak suretiyle bu tutarlar teminat olarak alıkonulur. Bu uygulama, danışmanlık hizmetleri için teminatın sonradan toplanmasına izin veren özel bir esneklik mekanizmasıdır.

 

III. Ek Teminatların İadesi

Yüklenicinin taahhüdünü sözleşme hükümlerine uygun olarak tamamladığı ve İdareye karşı herhangi bir borcunun kalmadığı tespit edildiğinde, alınan kesin teminat ve ek kesin teminatlar yükleniciye iade edilir. İade işlemlerinin yapılabilmesi için yüklenicinin, sözleşmeye konu işle ilgili olarak Sosyal Güvenlik Kurumundan ilişiksizlik belgesi getirmesi şarttır.