Anonim Şirketlerde Yönetimdeki Mühendisin Deneyim Hakkı

Kamu ihalelerinde "iş deneyimi", bir firmanın veya kişinin yeterliğini gösteren en temel belgedir. Bu deneyim, sadece şantiyede fiilen çalışanlar (iş denetleme) veya işin sahibi olan tüzel kişilik (yüklenici iş bitirme) tarafından değil, aynı zamanda o işin sevk ve idaresinden sorumlu olanlar (iş yönetme) tarafından da kazanılabilir. Anonim şirketlerde, bir yapım işi projesinin en üst düzeydeki yöneticileri yönetim kurulu üyeleri ve yönetim kurulu başkanıdır.

Ancak bu yöneticilere "iş yönetme belgesi" düzenlenmesi, uygulamada ciddi tereddütlere yol açıyordu. Yönetim kurulu üyesinin, işin yapıldığı alanda uzman bir mühendis olması şart mıdır? Belge tutarı nasıl hesaplanmalıdır? Tüm yönetim kurulu üyeleri eşit pay mı alır? Yönetim kurulu başkanının özel bir statüsü var mıdır? Kamu İhale Kurulu (KİK), 2022/DK.D-337 sayılı ilke kararı ile bu karmaşık sorulara net cevaplar vererek, anonim şirket yöneticilerinin iş deneyim haklarının çerçevesini çizmiştir.

 

Temel Sorunlar ve KİK'in Cevapları

Karar, üç temel sorunu ele alarak çözüme kavuşturmaktadır:

  1. Uzmanlık Şartı Var mı?

Sorun: Bir baraj inşaatı projesini yöneten anonim şirketin yönetim kurulu üyesine iş yönetme belgesi verilebilmesi için, o üyenin "inşaat mühendisi" olması şart mıdır? Yoksa "makine mühendisi" veya "mimar" olması yeterli midir?

KİK'in Cevabı: Hayır, uzmanlık şartı yoktur. KİK, 4734 sayılı Kanun'un ilgili maddesine atıf yaparak, yönetim kurulu üyesine iş yönetme belgesi düzenlenebilmesi için kişinin herhangi bir alanda mühendis veya mimar olmasının yeterli olduğunu belirtmiştir. İhale dokümanında benzer iş tanımı olarak "baraj inşaatı tecrübesi" aransa bile, yönetim kurulu üyesinin bu alanda spesifik bir diploması olması gerekmez. Bu yorum, yönetimin "genel sevk ve idare" fonksiyonuna odaklanmakta ve spesifik teknik uzmanlıktan ayırmaktadır.

  1. Yönetim Kurulu Üyeleri İçin Belge Tutarı Nasıl Hesaplanır?

Sorun: 5 kişilik bir yönetim kurulunda 3 mühendis/mimar ve 2 işletmeci üye bulunsun. 100 Milyon TL'lik bir işi baştan sona yönettiklerinde, her bir mühendis üyenin alacağı iş yönetme belgesinin tutarı ne olacaktır? Tutar 5'e mi bölünecek, yoksa 3'e mi?

KİK'in Cevabı: Belge tutarı, sadece mühendis veya mimar olan üye sayısına bölünür. KİK, yönetilen iş tutarının, mühendis veya mimar olmayan yönetim kurulu üyeleri dikkate alınmadan, eş zamanlı olarak görev yapan mühendis veya mimar olan yönetim kurulu üye sayısına bölünerek tespit edilmesi gerektiğine karar vermiştir. Yukarıdaki örnekte, 100 Milyon TL'lik iş tutarı, mühendis olan 3 üyeye bölünecek ve her bir mühendis üye yaklaşık 33.3 Milyon TL'lik iş yönetme belgesi alabilecektir. İşletmeci olan 2 üye ise bu haktan yararlanamayacaktır.

  1. Yönetim Kurulu Başkanının Statüsü Farklı mı?

Sorun: Yönetim kurulu başkanı da diğer üyeler gibi pay mı alır, yoksa farklı bir statüsü var mıdır?

KİK'in Cevabı: Evet, başkanın statüsü tamamen farklıdır. Eğer yönetim kurulu başkanı da bir mühendis veya mimarsa ve sözleşme süresince görev yapmışsa, diğer üyelerden farklı olarak yönetilen iş tutarının tamamı üzerinden iş yönetme belgesi alır. Yukarıdaki örnekte, eğer 3 mühendis üyeden biri aynı zamanda başkan ise, o başkan 100 Milyon TL'lik belge alırken, diğer 2 mühendis üyenin her biri 50'şer Milyon TL'lik (100 Milyon / 2) belge alacaktır. (Not: KİK'in kendi kararındaki örnekte başkan ve üyeler ayrı ayrı değerlendirilmiş, başkanın payı ayrıldıktan sonra kalanın üyelere bölüneceğine dair bir ifade yoktur. Bu nedenle en doğru yorum, başkanın tam, üyelerin ise kendi aralarındaki sayıya göre pay alacağıdır.)

 

Kararın Değerlendirilmesi

KİK'in bu kararı, anonim şirketlerin yönetim yapısındaki hiyerarşiyi ve sorumluluk dağılımını tanıyan önemli bir adımdır.

Başkanın Rolünü Tanıması: Yönetim kurulu başkanına işin tamamı üzerinden belge verilmesi, onun projenin nihai ve en üst düzeydeki sorumlusu olduğu gerçeğini tescil etmektedir. Bu, ticari hayatın gerçekleriyle uyumlu bir yaklaşımdır.

Adil Paylaşım: Belge tutarının sadece mühendis/mimar olan üye sayısına bölünmesi, teknik ve idari sorumluluğu taşıyan kişilerle, taşımayanlar arasında adil bir ayrım yapmaktadır. Bu, iş yönetme deneyiminin sadece unvanla değil, aynı zamanda mesleki yeterlikle de ilgili olduğunu vurgular.

Hukuki Netlik: Karar, idarelerin belge düzenlerken yaşadığı tereddütleri tamamen ortadan kaldırarak, tüm ülkede standart bir uygulama birliği sağlamaktadır.

Karara yönelik eleştirel bir bakış, özellikle "uzmanlık şartı aranmaması" konusunda yoğunlaşabilir. Bir nükleer santral projesini yöneten yönetim kurulundaki bir gıda mühendisinin, bu işten tam teşekküllü bir "iş yönetme" belgesi almasının, iş deneyimi müessesesinin ruhuna ne kadar uygun olduğu tartışılabilir. Ancak KİK, bu noktada kanunun lafzına bağlı kalarak, kanunda olmayan bir "uzmanlık" şartını kendisinin getiremeyeceği yorumunu yapmıştır.

 

Sonuç

KİK'in 2022/DK.D-337 sayılı kararı, anonim şirket yöneticilerinin iş deneyim belgesi alma süreçlerindeki tüm gri alanları ortadan kaldırmıştır. Artık kurallar nettir: Yönetici olmak için herhangi bir mühendislik/mimarlık diploması yeterlidir. Yönetim kurulu başkanı, işin tamamı üzerinden deneyim belgesi alırken, diğer üyelerin payı, aralarındaki mühendis/mimar sayısına göre belirlenecektir. Bu karar, hem yöneticilerin haklarını korumakta hem de idarelere belge düzenleme konusunda açık ve anlaşılır bir kılavuz sunmaktadır.