Yüklenici SGK Priminden Yasal Muafiyetle Kâr Etti: İdare Bu Parayı Geri Alabilir mi?

Hizmet alım ihalelerinde işçilik maliyeti, teklifin ana kalemidir ve bu maliyet içinde SGK primleri (işveren payı) büyük bir yer tutar. İdareler, hakedişleri bu maliyet analizine göre (örn: Asgari Ücret + %10 + %22,5 SGK Payı) öder. Peki, yüklenici 5510 sayılı Kanun'daki yasal muafiyetleri (örneğin Sosyal Güvenlik Destek Primi'ne tabi emekli personel veya ücretsiz çalışan eş) kullanarak bu SGK primlerini fiilen ödemezse ne olur? İdare, "Ben sana SGK'ya öde diye verdim, sen ödemedin, bu haksız kazançtır ve kamu zararıdır" diyerek bu parayı hakedişten kesebilir mi? Bu tür karmaşık ihale, sözleşme ve hakediş sorunlarınızda, sürecin doğru yönetilmesi ve hak kayıplarının önlenmesi için Yaka Danışmanlık uzmanlığından destek almak, sözleşme ve kanunlardaki yasal avantajları kullanarak elde ettiğiniz kârı idare kesintilerine karşı korumanızı sağlar. Yargıtay 6. Hukuk Dairesi'nin 12.05.2025 tarihli ve 2025/692 E., 2025/1962 K. sayılı kararı, bu konudaki tartışmalara son noktayı koymuştur.

Kararın İlgili Kısmı

"...sözleşme konusu işte alt yüklenici çalıştırılmasına izin verildiği ve emekli olan personel çalıştırılamayacağına dair bir düzenlemeye de yer verilmediği... davacı yüklenicinin 5510 sayılı Yasa'dan kaynaklanan avantajı kullanarak kiralık araç ve bu araçların emekli olan sahiplerini ve kiralık araç sahiplerinin eşlerini dava konusu işte çalıştırdığı... idarenin ihale yapılırken sigortasız çalıştırılacak işçiler ile ilgili özel bir madde ihale sözleşmesine eklemeyerek davacı yüklenicinin ihale sözleşmesine göre almış olduğu sigorta primlerini daha sonra talep etmesinin hukuka uygun olmadığı..."

Olayın Arka Planı: Yasal Muafiyet ve İdarenin Kesintisi

Bir belediye (idare), taşıt kiralama hizmet alımı işinde, yükleniciye (davacı) hakedişlerini "Brüt Asgari Ücret + %10 fazlası + %22.5 SGK Primi" hesabına göre ödemiştir. Ancak idare daha sonra, yüklenicinin SGK'ya tabi olmayan (örneğin kiralık araçların emekli sahibi olan şoförleri veya onların eşlerini) çalıştırdığını ve bu nedenle kendisine ödenen %22.5'lik SGK primlerini devlete yatırmayıp "haksız kazanç" elde ettiğini tespit etmiştir. İdare, bunu "kamu zararı" olarak nitelendirmiş ve 380.133,35 TL'lik bu tutarı yüklenicinin sonraki hakedişlerinden kesmiştir. Yüklenici, bu kesintinin iadesi için dava açmıştır.

Yargıtay'ın Değerlendirmesi: "Bu Bir Haksız Kazanç Değil, Yasal Avantajdır"

İlk Derece Mahkemesi, Bölge Adliye Mahkemesi ve bu kararları onayan Yargıtay 6. Hukuk Dairesi, yükleniciyi haklı bulmuştur. Yargı kararlarının mantığı şu şekildedir:

Sözleşmede Yasak Yok: İdare, ihale dokümanına (idari veya teknik şartname) "emekli personel çalıştırılamaz" veya "SGK muafiyeti olan personel çalıştırılamaz" gibi özel bir madde koymamıştır.

Kanunu Bilme Yükümlülüğü: İdare (belediye), 5510 sayılı Kanun'daki bu muafiyetleri (emekli, eş vb.) bilerek ihaleyi düzenlemiştir.

Yasal Avantaj: Yüklenicinin, sözleşmede yasaklanmayan ve 5510 sayılı Kanun'un kendisine tanıdığı yasal bir avantajı (prim ödememe muafiyeti) kullanarak maliyetini düşürmesi ve kârlılığını artırması "haksız kazanç" değil, ticari bir haktır.

Hukuki Sonuç: İdarenin, sözleşmede anlaşılan bedel üzerinden ödediği SGK payını, "yüklenici bunu fiilen SGK'ya yatırmadı" gerekçesiyle sonradan geri istemesi veya kesmesi hukuka aykırıdır.

Ayrıca Yargıtay, davalı belediyenin "Ben tacir değilim, reeskont faizi (ticari faiz) ödemem" savunmasını da reddetmiştir. Karara göre, iş ticari bir iş olduğu ve davacı tacir olduğu için, alacağa avans faizi (reeskont faizi) istenmesi hukuka uygundur.

Analizin Sonucu

Yükleniciler İçin: İhale dokümanlarını (özellikle teknik şartnameyi) dikkatle inceleyin. Eğer idare, personel çalıştırmaya ilişkin (emeklilik, SGK muafiyeti vb.) özel bir kısıtlama getirmemişse, 5510 S.K. gibi kanunların size sağladığı maliyet avantajlarını (yasal muafiyetleri) kullanarak kârınızı maksimize etme hakkınız vardır. İdare, sonradan "kamu zararı" diyerek bu kârı sizden kesemez.

İdareler İçin: Eğer hakedişte ödediğiniz SGK primlerinin fiilen devlete yatırılmasını istiyorsanız, ihale dokümanınıza "Emekli personel çalıştırılamaz", "SGDP'ye tabi personel çalıştırılamaz" veya "Yüklenici, fiilen SGK'ya yatırdığı prim tutarını idareye ibraz eder, hakediş bu tutar üzerinden ödenir" gibi çok net ve özel hükümler koymak zorundasınız. Aksi halde, yüklenicinin yasal avantaj kullanmasını engelleyemezsiniz.