Sözleşme Feshedildi Ama Çalışmaya Devam Etti: Ücretsiz Yolcu Bedelini İsteyebilir mi?

Özel halk otobüsü işletmecileri, 4736 sayılı Kanun gereği belirli yolcu gruplarını (65 yaş üstü, gaziler vb.) ücretsiz veya indirimli taşımakla yükümlüdür. Bu hizmetin bedelinin kim tarafından karşılanacağı ise, işletmeci ile belediye arasındaki sözleşmenin temel unsurlarından biridir. Peki, işletmecinin sözleşmesi (kendi kusuruyla) feshedildikten sonra, sırf kamu hizmeti aksamasın diye "fiili olarak" (sözleşmesiz) çalışmaya devam ederse, bu sözleşmesiz dönem için ücretsiz yolcu bedeli talep edebilir mi? Bu tür karmaşık ihale, sözleşme ve hakediş sorunlarınızda, sürecin doğru yönetilmesi ve hak kayıplarının önlenmesi için Yaka Danışmanlık uzmanlığından destek almak, sözleşmesiz fiili çalışma dönemlerindeki hukuki statünüzü ve alacak haklarınızı netleştirmenizi sağlar. Yargıtay 6. Hukuk Dairesi'nin 14.04.2025 tarihli ve 2025/574 E., 2025/1449 K. sayılı kararı, bu konuya önemli bir açıklık getirmektedir.

Kararın İlgili Kısmı

"...taraflar arasındaki sözleşme fesih edilmese dahi ücretsiz ve indirimli yolcular için talepte bulunma hakkının bulunmadığı, sözleşmeli taşıma döneminde tarafların karşılıklı rızaları ile fiili uygulama yapmaları karşısında sözleşmesiz dönemde de şirketin belediyeden ücret isteyemeyeceği gerekçesi ile karşı davanın reddine karar verilmiştir."

 

Olayın Arka Planı: Feshedilen Sözleşme, Devam Eden Fiili Hizmet

Bir belediye (davacı), toplu taşıma hat işletim hakkını 10 yıllığına özel bir firmaya (davalı-karşı davacı) kiralamıştır. Ancak belediye, denetimlerde firmanın sözleşme hükümlerini yerine getirmediğini tespit etmiş ve (şirketin itiraz etmemesi üzerine) 11.10.2018 tarihinde sözleşmeyi feshetmiştir.

Feshe rağmen, "kamu hizmeti niteliğindeki ulaşım hizmetinin aksamaması için" belediye, firmanın fiilen çalışmaya devam etmesine müsaade etmiştir.

 

Firmanın Karşı Dava Talebi: "Ücretsiz Taşıdığım Yolcuların Bedelini Ödeyin"

Belediye, firmadan fesih öncesi kira alacakları ve fesih sonrası "haksız kullanım" bedelleri için dava açmıştır.

Buna karşılık firma da (karşı dava ile), 4736 sayılı Kanun kapsamında sözleşmenin feshinden sonraki dönemde ücretsiz ve indirimli taşıdığı yolcuların bedelinin belediye tarafından kendisine ödenmesini talep etmiştir. Firma, bu destek için Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı'ndan belediyeye ödenek geldiğini de iddia etmiştir.

 

Yargıtay'ın Onadığı Ret Gerekçesi: "Sözleşmede Yoksa Fiili Durumda da Yoktur"

İlk Derece Mahkemesi, BAM ve Yargıtay, firmanın (karşı davacının) bu talebini oy birliğiyle reddetmiştir. Kararın mantığı şu şekildedir:

Sözleşme Hükümleri Esastır: Mahkeme öncelikle feshedilen orijinal sözleşmeyi incelemiştir. Sözleşmenin 10. maddesinde ve ilgili belediye yönetmeliğinde, ücretsiz seyahat edecek yolcular için belediyenin firmaya ek bir katkıda bulunacağına veya ödeme yapacağına dair hiçbir hüküm bulunmadığı tespit edilmiştir.

Sözleşmesiz Dönem Sözleşmeli Döneme Tabidir: Karara göre, firma sözleşme yürürlükteyken bile bu bedeli talep etme hakkına sahip değildi (bu maliyeti bilerek ihaleye girmişti).

Fiili Durumun Yorumu: Sözleşme feshedildikten sonra tarafların "karşılıklı rızaları ile fiili uygulama yapmaları", bu zımni anlaşmanın da eski sözleşme koşullarıyla (yani ücretsiz yolcu bedeli ödenmeksizin) devam ettiği anlamına gelir.

Sonuç: Firma, sözleşmeliyken alamadığı bir bedeli, sözleşmesiz (fiili) çalıştığı dönem için talep edemez.

 

Analizin Sonucu

Yükleniciler (Otobüs İşletmecileri) İçin: 4736 sayılı Kanun kapsamındaki ücretsiz taşıma bedellerinin belediye tarafından size ödenip ödenmeyeceği, tamamen imzaladığınız sözleşme ve şartname hükümlerine bağlıdır. Eğer sözleşmenizde "Belediye ücretsiz taşıma bedellerini Aile Bakanlığı'ndan alıp işletmeciye öder" gibi açık bir hüküm yoksa, bu bedeli sonradan talep edemezsiniz. Bu durum, sözleşmesiz "fiili" çalıştığınız dönemler için de geçerlidir.

İdareler İçin: İşletmecilerin ücretsiz yolcu bedeli taleplerine karşı, öncelikle sözleşme hükümlerine bakılmalıdır. Eğer sözleşmede idareye böyle bir ödeme yükümlülüğü getirilmemişse, firmanın bu taleplerini (hem sözleşmeli hem de sözleşmesiz dönemler için) reddetmeniz, bu Yargıtay kararı ile hukuki olarak desteklenmektedir.