Aşırı Düşük Teklif Savunması: Detay ve Mevzuata Uygunluğun Önemi

Büyük ölçekli yapım işi ihalelerinde, tekliflerin aşırı düşük olarak sorgulanması sık karşılaşılan bir durumdur. Bu noktada isteklinin başarısı, teklif ettiği fiyatın arkasındaki maliyet yapısını, Kamu İhale Genel Tebliği'nin belirlediği katı kurallar çerçevesinde, her bir önemli girdi için ayrı ayrı ve ikna edici bir şekilde açıklayabilmesine bağlıdır. Genel ifadeler veya dayanaksız beyanlar yerine, her maliyetin somut, güncel ve tevsik edilebilir belgelere dayandırılması esastır. Kamu İhale Kurulunun 10.09.2025 tarihli ve 2025/UY.I-1931 sayılı kararı, bu zorlu süreci başarıyla yöneten bir iş ortaklığının açıklamalarını onaması ve bu açıklamalara yönelik yapılan çok sayıda ve detaylı itirazı reddetmesi bakımından adeta bir "başarılı açıklama rehberi" niteliğindedir.

 

Uyuşmazlık Konusu: Çok Yönlü Bir Aşırı Düşük Teklif İtirazı

Siirt-Kurtalan arasında bir demiryolu yapım işini kapsayan ve karma teklif usulüyle gerçekleştirilen büyük bir ihalede, sınır değerin altında kalan bir iş ortaklığının sunduğu aşırı düşük teklif açıklamaları idarece uygun bulunarak ihale bu ortaklık üzerinde bırakılmıştır. İhalede ekonomik açıdan en avantajlı ikinci teklif sahibi olan firma ise, bu karara karşı çıkarak, kazanan ortaklığın açıklamasının hemen her yönüyle mevzuata aykırı olduğunu iddia eden kapsamlı bir itirazen şikayet başvurusunda bulunmuştur.

İddialar arasında; analizlerin formata uygun olmaması, iş makineleri için yanlış rayiçlerin kullanılması, üçüncü kişilerden alınan fiyat tekliflerinin usulsüzlüğü, maliyet/satış tutarı tespit tutanaklarındaki eksiklikler, nakliye mesafelerinin hatalı hesaplanması ve akaryakıt fiyatlarının yanlış kullanılması gibi çok sayıda teknik ve hukuki argüman yer almıştır.

 

Kurulun Değerlendirmesi: Her İddiaya Karşı Ayrıntılı İnceleme ve Onay

Kamu İhale Kurulu, her bir iddiayı ayrı ayrı ele alarak detaylı bir inceleme yapmış ve sonuç olarak ihale üzerinde bırakılan iş ortaklığının açıklamalarının tamamının mevzuata uygun olduğuna karar vererek başvuruyu reddetmiştir. Kurulun değerlendirmesinden öne çıkan noktalar şunlardır:

  • Analiz Formatı ve İçeriği: İsteklinin sunduğu analizlerin, idarenin verdiği formata, birim fiyat tariflerine ve teknik şartnameye uygun olduğu, aritmetik hata içermediği ve açıklama istenen tüm kalemleri kapsadığı tespit edilmiştir.
  • Rayiçlerin Kullanımı: Açıklamalarda, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ve Karayolları Genel Müdürlüğü gibi kamu kurumlarının yayımladığı güncel rayiçlerin doğru bir şekilde kullanıldığı görülmüştür. Kurul, TCDD'nin kendi analiz formatında "ticaret odasından fiyat alınacak" notu bulunan bir iş makinesi için bile, başka bir kamu kurumu olan KGM'nin rayicinin kullanılmasının önünde bir engel olmadığına karar vermiştir.
  • Üçüncü Kişi Fiyat Teklifleri: Çelik boru, jeomembran, beton çelik çubuğu gibi girdiler için sunulan üçüncü kişi fiyat tekliflerinin; teklifi veren firmanın ilgili alanda faaliyet göstermesi, teklifin yetkililerce imzalanması, dayanağı olan Satış Tutarı Tespit Tutanağı'nın (Ek-O.6) usulüne uygun (tarih, sayı, meslek mensubu onayı, yeterli satış şartı vb.) düzenlenmesi gibi tüm şekil ve esas şartlarını taşıdığı belirlenmiştir.
  • Diğer Girdiler: Akaryakıt girdisi için EPDK'nın yayımladığı ve ihale dönemiyle uyumlu fiyatların kullanıldığı; hafriyat döküm bedeli için ilgili belediyeden "2025 yılında bedel alınmadığına" dair resmi yazı alınarak maliyetin buna göre oluşturulduğu; nakliye hesaplamalarının ise idarenin verdiği formül ve mesafelere uygun yapıldığı anlaşılmıştır.

Sonuç olarak Kurul, isteklinin her bir önemli maliyet bileşenini, Tebliğ'in izin verdiği farklı ve uygun yöntemlerle (kamu rayici, üçüncü kişi teklifi, resmi yazı vb.) ayrı ayrı tevsik ettiğini ve bütüncül bir yaklaşımla teklifinin savunulabilir olduğunu ortaya koyduğunu belirlemiştir.

 

Analizin Sonucu ve Taraflar İçin Çıkarımlar

Bu karar, karmaşık yapım işlerinde aşırı düşük teklif açıklaması hazırlama ve değerlendirme süreçleri için önemli bir yol haritası sunmaktadır.

  • İstekliler İçin Çıkarımlar: Aşırı düşük teklif açıklaması hazırlarken, her bir girdi için en uygun ve en sağlam tevsik yöntemini seçmek kritik öneme sahiptir. Mümkün olan yerlerde ÇŞB gibi kurumların resmi rayiçlerini kullanmak en güvenli yoldur. Üçüncü kişilerden fiyat teklifi alınacaksa, bu tekliflerin ve dayanağı olan maliyet/satış tutarı tespit tutanaklarının Tebliğ'deki tüm şekil şartlarına (tarih, sayı, meslek mensubu onayı, beyan metinleri, yeterli alım/satış şartı vb.) harfiyen uyması sağlanmalıdır. Her bir iddianın ayrı bir belge ile çürütülebileceği detaylı ve organize bir açıklama dosyası hazırlamak, başarı şansını artıracaktır.
  • İdareler İçin Çıkarımlar: İdareler, aşırı düşük teklif açıklamalarını değerlendirirken, bu kararda olduğu gibi bütüncül bir bakış açısıyla ancak her bir girdiyi ayrı ayrı incelemelidir. İsteklinin, farklı girdiler için mevzuatın izin verdiği farklı ispat yöntemlerini bir arada kullanabileceğini göz önünde bulundurmalıdırlar. Bir girdinin kamu rayiciyle, diğerinin fiyat teklifiyle, bir başkasının resmi yazıyla açıklanması mümkündür. Önemli olan, her bir açıklamanın kendi içinde tutarlı, belgeli ve mevzuata uygun olmasıdır.