İhaleyi Kazanan Firmanın Kâbusu: İdare İmzadan Kaçınırsa Masraflar ve Kâr Kaybı Ne Olur?

Kamu ihalelerini kazanmak, yükleniciler için sürecin sadece yarısıdır. İhale kararının kesinleşmesinden sonra idarenin sözleşmeyi imzalaması beklenir. Ancak idarenin, yükselen maliyetler, finansman zorlukları veya keyfi nedenlerle sözleşme imzalamaktan kaçınması, ihaleye hazırlık için ciddi masraflar (teminat mektubu komisyonu, kredi masrafı vb.) yapan firmaları büyük bir zarara uğratabilir. Bu durumda firmanın, hem yaptığı masrafları (olumsuz zarar) hem de işi yapsaydı elde edeceği kârı (olumlu zarar) talep edip edemeyeceği, adli ve idari yargı arasında gidip gelen kritik bir hukuki sorundur. Bu tür karmaşık ihale, sözleşme ve hakediş sorunlarınızda, sürecin doğru yönetilmesi ve hak kayıplarının önlenmesi için Yaka Danışmanlık uzmanlığından destek almak, sözleşme öncesi sorumluluk (culpa in contrahendo) ve idarenin eylemlerine karşı doğru hukuki zeminde hak aramanızı sağlar.

Bu analizde, Yargıtay 6. Hukuk Dairesi'nin 13.05.2025 tarihli kararı incelenmektedir. Karar, sözleşme imzalanmamasından doğan zararların adli yargıda (Ticaret Mahkemesi) talep edilip edilemeyeceğine ilişkindir.

Kararın İlgili Kısmı

"...somut olayda taraflar arasında sözleşme imzalanmadığı için özel hukuk alanında yer alan bir sözleşme ilişkisi kurulmadığı ve buna göre davalı kooperatifin, sözleşmenin imzalanmaması nedeniyle sözleşmede taraf sıfatı bulunmadığı... ihale evraklarına göre dava konusu yapım işi ihalesinin iptal edilmesine ilişkin nihai kararın ihale makamı bakanlık tarafından alındığı, davalı kooperatifin davada husumeti bulunmadığı gerekçesiyle, davanın husumet yokluğu nedeniyle reddine..."

Olayın Arka Planı: 520 Milyonluk İhalede İmzadan Kaçınma

Davacı yüklenici firma, bir Bakanlığın kredi desteği ile davalı kooperatifin (iş sahibi) sorumluluğu altında yapılacak olan 520 Milyon TL keşif bedelli 50 adet iş yeri yapım işi ihalesini kazanmıştır.

Yüklenici, sözleşme için gerekli tüm hazırlıkları (teminat mektubu komisyonu, kredi açma gideri, ipotek masrafı vb.) tamamlayarak yaklaşık 980.000 TL harcama yapmış ve noter masasında imzaya hazır beklemiştir. Ancak davalı kooperatif yetkilileri, "hiçbir gerekçe sunmadan sözleşme yapmaktan vazgeçtiklerini" belirterek imzadan imtina etmiştir.

Bunun üzerine yüklenici firma, hem yaptığı 980.649 TL masrafın (olumsuz zarar) hem de mahrum kaldığı kârın (olumlu zarar) tazmini için Asliye Ticaret Mahkemesi'nde dava açmıştır.

Mahkemelerin "Husumet" ve "Görev" Gerekçesiyle Reddi

Davalı kooperatif, savunmasında maliyetlerin aşırı yükseldiğini, Bakanlığın istediği ek taahhütleri (üye başına 10.4 Milyon TL) vermelerinin imkânsız olduğunu, bu nedenle krediyi kullanmaktan ve sözleşmeyi imzalamaktan "vazgeçmek zorunda kaldıklarını" belirtmiştir.

İlk Derece Mahkemesi ve Bölge Adliye Mahkemesi, davayı esastan incelemeksizin husumet yokluğu nedeniyle reddetmiştir. Bu kararı Yargıtay 6. Hukuk Dairesi de onamıştır.

Kararın gerekçesi şudur:

  1. Özel Hukuk İlişkisi Doğmadı: 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu'na göre, bir ihale süreci, sözleşme imzalanana kadar "idari işlem" niteliğindedir. Sözleşme imzalanmadığı için taraflar arasında özel hukuk (ticari) bir ilişki doğmamıştır.
  2. Yanlış Mahkeme (Görev): Uyuşmazlık, idarenin bir "idari işlemi" olan sözleşme imzalamama kararından kaynaklanmaktadır. Bu nedenle görevli yer Adli Yargı (Asliye Ticaret Mahkemesi) değil, İdari Yargı (İdare Mahkemesi) olmalıdır.
  3. Yanlış Davalı (Husumet): Yüklenici, davayı "iş sahibi" olan kooperatife açmıştır. Oysa 4734 s.K. kapsamında "ihale makamı" Bakanlık'tır. İhalenin iptaline veya imzalanmamasına ilişkin nihai kararı veren Bakanlık olduğundan, davanın Bakanlığa yöneltilmesi gerekirdi.

Analizin Sonucu

Yargıtay'ın bu kararı, ihaleyi kazanan ancak imzaya davet edilmeyen firmalar için acı ama net bir yol haritası çizmektedir:

  • Sözleşme Yoksa Kâr Kaybı Yok: Sözleşme imzalanmadığı müddetçe, "kâr kaybı" (olumlu zarar) talep edilemez. Çünkü hukuken ortada kâr edilecek bir "iş" başlamamıştır.
  • Doğru Adres İdari Yargı: İdarenin sözleşme imzalamaması, bir sözleşme ihlali değil, bir "idari eylem" veya "işlem"dir. Bu karara karşı, idari işlemin iptali veya doğan "fiili masrafların" (olumsuz zarar) tazmini için İdare Mahkemesi'nde "tam yargı davası" açılmalıdır.
  • Dava Kime Açılır?: Dava, "iş sahibi" (örn: kooperatif, belediye) olsa bile, ihale dokümanında "ihale makamı" olarak belirtilen kuruma (örn: Bakanlık, Valilik) karşı açılmalıdır.
  • Ticaret Mahkemesi Yolu Kapalı: Taraflar arasında imzalı bir sözleşme olmadan Asliye Ticaret Mahkemesi'ne gitmek, davanın "görev" veya "husumet" gibi usuli nedenlerle esasa girilmeden reddedilmesine yol açacaktır.