Aşırı düşük teklif açıklamaları, kamu ihalelerinde tekliflerin gerçekçiliğini ve uygulanabilirliğini denetleyen en önemli mekanizmalardan biridir. Bu süreçte isteklilerin, tekliflerini oluşturan maliyet bileşenlerini şeffaf, tutarlı ve en önemlisi ihale dokümanında verilen teknik verilere uygun bir şekilde açıklamaları zorunludur. Yapım işleri ihalelerinde bu teknik verilerin temelini "metrajlar" oluşturur. İdare tarafından hazırlanan ve yaklaşık maliyetin de dayanağı olan metraj cetvellerinden saparak, daha düşük miktarlar üzerinden bir maliyet analizi sunmak, açıklamanın güvenilirliğini ve geçerliliğini temelden sarsar. İhale, sözleşme ve hakediş süreçlerinde karşılaşılan bu gibi karmaşık teknik ve hukuki sorunlarda Yaka Danışmanlık, taraflara profesyonel destek sunarak hak kayıplarının önüne geçilmesine yardımcı olmaktadır. Kamu İhale Kurulunun 06.08.2025 tarihli ve 2025/UY.II-1696 sayılı kararı, aşırı düşük teklif açıklamasında idarenin metrajlarına uymanın ne denli kritik olduğunu ve bu kuralın ihlalinin sonuçlarını net bir şekilde ortaya koymaktadır.

İsteklinin Açıklamasındaki Metraj Farklılıkları

Karara konu lise ve spor salonu inşaatı yapım ihalesinde, hem ihale üzerinde bırakılan isteklinin hem de ekonomik açıdan en avantajlı ikinci teklif sahibi olan başvuru sahibi iş ortaklığının aşırı düşük teklif açıklamaları incelenmiştir. Kurul, başvuru sahibinin iddialarını incelerken re'sen yaptığı değerlendirmede, her iki isteklinin de açıklamalarında benzer ve esasa etkili hatalar bulmuştur.

İhale üzerinde bırakılan isteklinin açıklamasında, idare tarafından belirlenen metrajlara göre bazı iş kalemlerinde %8'i aşan oranlarda farklılıklar olduğu tespit edilmiştir. Bu farklılıkların parasal tutarının isteklinin toplam teklifini değiştirecek ve teklif sıralamasını etkileyecek düzeyde olduğu anlaşılmıştır. Kurul bu durumu, Kamu İhale Genel Tebliği'nin ilgili maddelerine aykırılık olarak değerlendirmiştir. Tebliğ, açıklamalarda sunulan analizlerin, idarece tanımlanan yapım şartlarına ve teknik şartnameye uygun olmasını zorunlu kılmaktadır. Metrajlar da bu yapım şartlarının ayrılmaz bir parçasıdır.

Kurulun Değerlendirmesi: Metrajdan Sapma Açıklamayı Geçersiz Kılar

Kamu İhale Kurulu, isteklinin kendi metrajlarını oluşturarak idareninkinden farklı miktarlar üzerinden maliyet analizi yapmasını, aşırı düşük teklif açıklamasının reddi için yeterli bir sebep olarak görmüştür. Kararın temelindeki mantık şudur:

  1. Tekliflerin Karşılaştırılabilirliği: İhaleye katılan tüm istekliler, tekliflerini idarenin verdiği aynı metraj cetveline göre hazırlar. Aşırı düşük teklif açıklamasında farklı bir metraj kullanmak, tekliflerin eşit koşullarda değerlendirilmesi ilkesini zedeler. İstekli, daha düşük bir metraj üzerinden maliyet göstererek teklifini kârlı gibi gösterebilir, ancak bu durum gerçeği yansıtmaz.
  2. Açıklamanın Güvenilirliği: Aşırı düşük teklif açıklamasının amacı, teklif edilen fiyata idarenin istediği işin yapılıp yapılamayacağını göstermektir. İdarenin istediği işin kapsamı ise metrajlarla belirlenmiştir. Bu metrajları değiştirerek yapılan bir açıklama, idarenin işini değil, isteklinin kendi tanımladığı daha küçük bir işi açıkladığı anlamına gelir ki bu da sorgulamanın amacına aykırıdır.
  3. Mevzuata Aykırılık: Kamu İhale Genel Tebliği, sunulan analizlerin "idarece tanımlanan yapım şartlarına" uygun olmasını amir bir dille hükme bağlamıştır. Metrajdan sapmak, bu kuralın doğrudan ihlalidir.

Kurul, aynı kararda re'sen yaptığı incelemede, ekonomik açıdan en avantajlı ikinci teklif sahibi olan başvuru sahibinin de benzer şekilde, özellikle "Havuz Nem Alma Santrali" gibi önemli bir iş kaleminde, malzeme ve montaj bedellerini ayrıştırmadan hatalı bir açıklama yaptığını tespit etmiştir.

Analizin Sonucu ve Taraflar İçin Çıkarımlar

  • İdareler Açısından: İdareler, aşırı düşük teklif açıklamalarını incelerken, sadece sunulan fiyatların uygunluğunu değil, aynı zamanda bu fiyatların dayandığı analizlerdeki miktarların, kendi hazırladıkları metrajlarla uyumlu olup olmadığını da titizlikle kontrol etmelidir. Metrajlarda kabul edilebilir yuvarlama hatalarını aşan ve sistematik olarak daha düşük miktarların kullanıldığı açıklamalar, tereddütsüz reddedilmelidir.
  • İstekliler Açısından: Aşırı düşük teklif açıklaması hazırlarken, idarenin sorgulama yazısı ekinde verdiği analiz formatlarına ve bu analizlerin temelini oluşturan metrajlara harfiyen uyulmalıdır. İdarenin metrajlarında bir hata olduğunu düşünüyor olsalar bile, açıklama aşamasında bu metrajları keyfi olarak değiştirme yoluna gitmemelidirler. Metraja ilişkin itirazların yeri, ihale dokümanına yönelik şikâyet sürecidir. Açıklama aşamasında tek kural, idarenin verdiği verilere sadık kalmaktır.

Sonuç olarak Kurul, hem ihale üzerinde bırakılan isteklinin hem de başvuru sahibi iş ortaklığının aşırı düşük teklif açıklamalarının mevzuata uygun olmadığına hükmederek, her iki teklifin de değerlendirme dışı bırakılması ve bu aşamadan sonraki işlemlerin mevzuata uygun olarak yeniden gerçekleştirilmesi yönünde düzeltici işlem belirlemiştir.