Aşırı düşük teklif sorgulaması, bir isteklinin teklif ettiği fiyatın, işi tamamlamak için gerekli tüm maliyetleri ve makul bir kârı içerip içermediğini denetleme mekanizmasıdır. Kamu İhale Genel Tebliği'nin yapım işlerine ilişkin 45. maddesi, bu denetimin nasıl yapılacağına dair net kurallar koymuştur. Bu kurallardan biri de, isteklilerin sorgulamaya konu iş kalemleri için sunacakları analizlerde, "kâr ve genel giderler hariç analiz girdilerinin toplam tutarının asgari %10'u oranında yüklenici kârı ve genel gider öngörülmesi" zorunluluğudur. Bu kural, tekliflerin sadece maliyetleri değil, aynı zamanda işin sürdürülebilirliği için gerekli olan kurumsal giderleri ve makul bir kazancı da kapsamasını güvence altına almayı amaçlar. İhale süreçlerinin bu denli teknik ve kurala bağlı olması, Yaka Danışmanlık gibi uzman firmalardan destek almanın önemini ortaya koymaktadır. Kamu İhale Kurulunun 13.08.2025 tarihli ve 2025/UY.I-1727 sayılı kararı, bu %10'luk kâr ve genel gider kuralının ihlal edilmesinin sonuçlarını açıkça göstermektedir.

Açıklamadaki Temel Hata: Eksik Kâr ve Genel Gider

Karara konu olan bir yapım işi ihalesinde, teklifi sınır değerin altında kalan isteklilerden aşırı düşük teklif açıklaması istenmiştir. Ekonomik açıdan en avantajlı ikinci teklif sahibi olarak belirlenen istekli, açıklamaları kapsamında sorgulamaya konu iş kalemlerine ilişkin analizlerini sunmuştur.

İdare, bu açıklamayı uygun bularak ihaleyi sonuçlandırmıştır. Ancak, bir başka isteklinin itirazen şikâyet başvurusu üzerine konuyu inceleyen Kamu İhale Kurulu, idarenin gözden kaçırdığı kritik bir hata tespit etmiştir. Kurul, isteklinin sunduğu analizleri detaylı olarak incelemiş ve her bir analizde, maliyet girdileri toplamı üzerinden ne kadar kâr ve genel gider hesaplandığını kontrol etmiştir.

Yapılan inceleme sonucunda, isteklinin "beton santralinde üretilen veya satın alınan kırma taştan 7-15 mm'lik malzeme ile asfalt betonu binder tabakası yapılması" ve "beton santralinde üretilen veya satın alınan kırmataş ve bypass malzemesi ile plentmiks temel yapılması" gibi önemli iş kalemlerine ait analizlerde, kâr ve genel giderler hariç analiz girdileri toplamı üzerinden %10 oranında değil, sırasıyla %7 ve %8 oranlarında kâr ve genel gider öngördüğü tespit edilmiştir.

Kurulun Değerlendirmesi: %10 Kuralı Amir Hükümdür

Kamu İhale Kurulu, bu durumu Kamu İhale Genel Tebliği'nin 45.1.3'üncü maddesine açık bir aykırılık olarak değerlendirmiştir. Tebliğ'in ilgili hükmü, "...Sunulan analizlerde, kâr ve genel giderler hariç analiz girdilerinin toplam tutarının asgari %10'u oranında yüklenici kârı ve genel gider öngörülmesi zorunludur" demek suretiyle, bu oranı bir asgari şart olarak ortaya koymaktadır. Bu oranın altında bir kâr ve genel gider öngören analiz, mevzuata uygun kabul edilemez.

Kurul, bu kuralın bir takdir veya yorum meselesi olmadığını, aksine uyulması zorunlu amir bir hüküm olduğunu vurgulamıştır. İsteklinin, analizlerinde bu asgari oranı karşılayamaması, sunduğu açıklamanın bir bütün olarak reddedilmesi için yeterli bir gerekçedir.

Bu tespit doğrultusunda Kurul, ekonomik açıdan en avantajlı ikinci teklif sahibi olarak belirlenen isteklinin aşırı düşük teklif açıklamasının mevzuata uygun olmadığına ve teklifinin değerlendirme dışı bırakılması gerektiğine karar vermiştir.

Analizin Sonucu ve Taraflar İçin Çıkarımlar

Bu karar, aşırı düşük teklif açıklaması hazırlarken ve değerlendirirken uyulması gereken temel matematiksel ve usulî kuralların önemini bir kez daha teyit etmektedir.

  • İdareler Açısından: İdareler, aşırı düşük teklif analizlerini incelerken, sadece girdi fiyatlarının uygunluğunu değil, aynı zamanda Tebliğ'de belirtilen asgari kâr ve genel gider oranının uygulanıp uygulanmadığını da titizlikle kontrol etmelidir. Bu kontrolün atlanması, bu kararda olduğu gibi, hatalı bir ihale kararına yol açabilir ve Kurul tarafından düzeltilebilir.
  • İstekliler Açısından: Aşırı düşük teklif açıklaması sunan istekliler, sorgulamaya konu olan her bir iş kalemi analizi için, maliyet girdileri toplamını bulduktan sonra, bu tutarın üzerine en az %10 oranında kâr ve genel gider eklemek zorundadır. Bu oranın altında bir değer kullanmak, fiyat ne kadar mantıklı olursa olsun, açıklamanın usulden reddedilmesine neden olacaktır. Bu kural, teklifin ticari sürdürülebilirliğinin bir göstergesi olarak kabul edildiğinden, ihlali konusunda esneklik gösterilmemektedir.

Sonuç olarak Kurul, %10'luk asgari kâr ve genel gider şartını sağlamayan analizler sunan isteklinin teklifinin reddedilmesi yönünde düzeltici işlem belirlenmesine oybirliğiyle karar vermiştir.