Yasaklılık Teyidi: İhale Öncesi ve Sözleşme Aşaması

Kamu ihalelerinin en temel kuralı, "Yasaklı" olan (yani daha önce ihale suçları nedeniyle ceza almış) firmaların ihalelere katılamamasıdır. İdareler, ihaleye giren firmaların sicilini sadece beyanlarına göre değil, resmi sistem (EKAP) üzerinden yaptıkları sorgulamalarla kontrol ederler. Buna "Yasaklılık Teyidi" denir.

Bu teyit işlemi ihale sürecinde kritik iki noktada zorunlu olarak yapılır.

  1. Aşama: İhale Kararı Öncesi (Madde 40/8)

İhale komisyonu, teklifleri değerlendirip ekonomik açıdan en avantajlı teklifi (kazananı) ve varsa ikinci teklifi belirledikten sonra, henüz kararı imzalamadan önce bir sorgulama yapar.

  • Kimin İçin Yapılır? İhale üzerinde bırakılacak istekli ve varsa ikinci en avantajlı istekli için.
  • Ne Yapılır? Kamu İhale Kurumu'nun (KİK) sisteminden bu firmaların yasaklı olup olmadığı teyit edilir.
  • Sonuç: Eğer firmalardan biri yasaklı çıkarsa, teklifi değerlendirme dışı bırakılır ve geçici teminatı gelir kaydedilir. Her iki firma da yasaklıysa ihale iptal edilir.
  • Belge: Teyit belgesinin çıktısı alınır ve ihale kararına eklenir.
  1. Aşama: Sözleşme Öncesi (Madde 42/1)

İhale kararı onaylandı, itiraz süreçleri bitti ve firma sözleşmeye davet edildi. Firma tüm evraklarını hazırlayıp sözleşme masasına geldiğinde, imzalar atılmadan hemen önce son bir kontrol daha yapılır.

  • Neden Yapılır? Firma ihale tarihinde yasaklı olmayabilir ama ihale sürecinde (değerlendirme aşamasında) başka bir kurum tarafından yasaklanmış olabilir.
  • Sonuç:
    • Firma temizse sözleşme imzalanır.
    • Firma yasaklı çıkarsa; sözleşme imzalanmaz, geçici teminat gelir kaydedilir ve ihale (varsa) ikinci firmaya verilir.

Bütün İsteklilerin Sorgulanması

İdareler genellikle ihale günü tüm katılımcıları sorgular. Çünkü ihale tarihinden önce yasaklı olduğu halde ihaleye giren bir firma varsa, bu firmanın (kazanmasa bile) ihale dışı bırakılması ve teminatının yakılması gerekir. Kanun'un 11. maddesi gereği yasaklılar ihaleye giremez.

Teyit Belgesinin Önemi

Yasaklılık teyit belgesi, İhale İşlem Dosyasının olmazsa olmazıdır. Sayıştay denetimlerinde veya şikayet incelemelerinde, İdarenin bu sorgulamayı yapıp yapmadığına (ve saatine) bakılır. Yüklenici açısından ise, kendi durumunu e-Devlet veya EKAP üzerinden düzenli takip etmek, "farkında olmadan yasaklı duruma düşüp teminat yakma" riskini önler.

Sonuç

Yasaklılık teyidi, devletin "temiz ihale" prensibinin dijital bekçisidir. İhale sürecinin başında temiz olan bir firmanın, süreç sonunda yasaklı hale gelmesi (başka bir ihaledeki sorundan dolayı) sıkça yaşanan bir durumdur. Bu nedenle sözleşme imzalanana kadar risk devam eder.