Pazarlık Usulü İhale (21/b) Nedir? Hangi Durumlarda Yapılır?

Kamu İhale Kanunu'nda temel usul "Açık İhale"dir; yani ilanın herkese duyurulduğu ve herkesin teklif verebildiği yöntem. Ancak devletin bazen beklemeye tahammülü olmayabilir. Bir deprem olduğunda, bir salgın hastalık patlak verdiğinde veya aniden bir okulun çatısı uçtuğunda, uzun ilan süresi beklemek kamu zararını büyütür.

İşte bu gibi olağanüstü ve acil durumlarda İdarelere hız kazandıran yöntem "21/b Pazarlık Usulü" 'dür.

21/b Nedir? (Davet Usulü)

Pazarlık usulünün (b) bendi, İdareye ilan yapmadan, istediği firmaları (en az 3 firma) davet ederek ihale yapma yetkisi verir.

  • İlan Yoktur: Zaman kaybı önlenir.
  • Yeterlilik: Davet edilen firmaların yeterliliği incelenir.
  • Süreç: Önce en az 3 firma davet edilir, sonra fiyat teklifleri alınır ve en son "Son fiyat teklifi" alınır.

Hangi Durumlarda Yapılabilir?

Kanun, bu usulü keyfi kullanıma kapatmak için şartları çok sıkı tutmuştur. 21/b sadece şu hallerde yapılabilir:

  1. Doğal Afetler: Deprem, sel, heyelan vb.
  2. Salgın Hastalıklar: (Örn: Covid-19 dönemindeki maske/aşı alımları).
  3. Can veya Mal Kaybı Tehlikesi: Bir binanın yıkılma riski, heyelan riski vb.
  4. Beklenmeyen Durumlar: İdare tarafından öngörülmesi mümkün olmayan olayların ortaya çıkması ve işin ivedi (acil) olarak yapılmasının zorunlu olması.

Öngörülemezlik Şartı

Sayıştay ve KİK kararlarına göre; İdarenin zamanında planlama yapmaması nedeniyle oluşan "sıkışıklık", 21/b gerekçesi olamaz. Örneğin; "Stoklarımız bitti, acil ilaç almamız lazım" demek, eğer salgın yoksa, bir planlama hatasıdır ve 21/b ile yapılamaz. Olayın idarenin kontrolü dışında ve ani gelişmesi gerekir.

Süreç Nasıl İşler?

  1. Davet: İdare, yeterli gördüğü en az 3 firmaya davet mektubu gönderir.
  2. Yeterlilik: Firmalar belgelerini sunar.
  3. Teknik Görüşme: İdare ile firmalar işin detayı üzerine görüşür, şartname netleşir. Bu genellikle diğer pazarlık yöntemlerinde tercih edilmekte olup, bazı hallerde bu yöntemlerde de ihale öncesinde yapılabilmektedir.
  4. Fiyat Teklifi: Firmalar ilk fiyatlarını verir.
  5. Pazarlık (Son Teklif): İdare, firmalardan "Son yazılı fiyat tekliflerini" ister. En düşük fiyatı veren kazanır.

Sonuç

21/b Pazarlık Usulü, devletin "acil durum butonu"dur. Hızlı sonuç alınmasını sağlar ancak rekabeti (ilan yapılmadığı için) sınırlar. Bu nedenle sadece Kanun'da sayılan afet, salgın ve ani tehlike durumlarında kullanılması hukuka uygundur. "İşi hızlı bitirelim" diye keyfi olarak 21/b yapmak, ihalenin iptaline ve disiplin cezalarına neden olabilir.