MAL ALIM SÖZLEŞMELERİNDE SÜRE UZATIMI VE GECİKME HALLERİ

Kamu ihale sözleşmeleri, taahhüt edilen işin belirlenen süre zarfında tamamlanması esasına dayanır. Mal alımı sözleşmeleri de bu temel prensibe tabidir ve yüklenicinin sözleşmede belirtilen teslim tarihinde malı idareye teslim etmesi beklenir. Ancak, yüklenicinin kontrolü dışındaki durumlar nedeniyle bu sürenin uzatılması gerekebilir. Mal alımlarında süre uzatımı esasları, genel olarak Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu (KİSK) ve ilgili ikincil mevzuat hükümleriyle düzenlenir.

Süre Uzatımı Nedenleri ve Şartları

Sözleşme süresinin uzatılması için iki temel sebep kategorisi bulunur: mücbir sebepler ve idarenin sözleşmenin ifasına ilişkin yükümlülüklerini yerine getirmemesi.

  1. Mücbir Sebepler: Mücbir sebep olarak kabul edilen haller, yükleniciden kaynaklanmayan, öngörülemeyen ve kaçınılmaz olaylardır. Bunlar arasında doğal afetler, kanuni grev, genel salgın hastalık, kısmi veya genel seferberlik ilanı sayılabilir.

Süre uzatımı verilebilmesi için, mücbir sebebin meydana geldiği tarihi izleyen yirmi gün içinde yüklenicinin idareye yazılı bildirimde bulunması ve yetkili merciler tarafından belgelendirmesi zorunludur. Zamanında yapılmayan yazılı bildirimler kural olarak dikkate alınmaz. Ayrıca, mücbir sebep kabul edilen hallerin, taahhüdün yerine getirilmesine engel teşkil etmesi ve yüklenicinin bu engeli ortadan kaldırmaya gücünün yetmemesi şarttır.

  1. İdareden Kaynaklanan Gecikmeler: İdarenin, sözleşmenin ifasına ilişkin yükümlülüklerini (örneğin avans ödemelerinde, yer teslimi gereken hallerde yer tesliminde, gerekli onay ve talimatların verilmesinde) yüklenicinin kusuru olmaksızın yerine getirmemesi ve bu gecikmenin taahhüdün süresinde tamamlanmasını engellemesi halinde süre uzatımı verilir. Bu durumda, mücbir sebep hallerinde olduğu gibi yirmi günlük bildirim süresi aranmaz.

Sözleşmenin Değiştirilemezliği İlkesi

Sözleşme hükümlerinde, KİSK’de belirtilen haller dışında değişiklik yapılamaz. Ancak, öngörülemeyen durumlar nedeniyle bir iş artışı zorunlu olursa (yapım işlerinde olduğu gibi mal alımlarında da benzer prensipler uygulanabilir), ilave işin gerektirdiği ek süre yükleniciye verilebilir.

İdare, yüklenicinin yasak fiil veya davranışının taahhüdü tamamlamasını engelleyecek nitelikte olmaması ve sözleşmenin feshedilmesinin kamu yararına uygun düşmemesi gibi hallerde, sözleşmeyi feshetmeksizin yükleniciden taahhüdünü tamamlamasını isteyebilir. Bu gibi durumlarda, idare tarafından verilen ek süre cezalı çalışma süresi olarak kabul edilir.

Süre Uzatımı ve Fiyat Farkı İlişkisi

Süre uzatımı kararı verildiğinde, bu durumun mali sonuçları fiyat farkı uygulamalarıyla ilişkilidir. Hizmet ve yapım işleri için geçerli olan fiyat farkı esaslarına göre, idareden kaynaklanan nedenlerle işin bitim tarihinin süre uzatımı verilmek suretiyle uzatılması halinde, uzatılan süre içinde ve bu süreye göre revize edilen iş programına uygun olarak yapılan iş kalemleri için fiyat farkı hesaplanır.

Özellikle fiyat farkı hesaplanması öngörülmeyen, ancak süre uzatımı verilen işlerde, yüklenicinin kusuru dışındaki hallerde, işin bitim tarihinin içinde bulunduğu aya ait endeks temel endeks, uygulama ayındaki endeks de güncel endeks olarak ele alınır ve ÜFE Genel endeksi dikkate alınarak fiyat farkı hesabı yapılır. Bu uygulama, yüklenicinin kendi kusuru olmaksızın işin uzamasından kaynaklanan maliyet artışlarıyla karşılaşmasını ve mağdur olmasını önlemek amacıyla yapılır.

Gecikme Cezası Uygulaması

Eğer mal, sözleşmede belirlenen veya uzatılan süre içinde teslim edilmezse, teslim edilmeyen kısım için sözleşmede öngörülen günlük gecikme cezası uygulanır. Uygulanacak gecikme cezası, sözleşme bedelinin belirli bir oranını geçmemek kaydıyla belirlenir. Gecikmenin süresi, sözleşmede belirtilen fesih kriterlerini (örneğin ceza miktarının sözleşme bedelinin belli bir yüzdesine ulaşması) aşarsa, sözleşme feshedilebilir ve kesin teminat gelir kaydedilir.

Mal Alımlarında Kesin Kabul Süreci

Mal alımlarında, işin tamamlandığı kesin kabul işlemleriyle sonuçlandırılır. Mal alımı Tip Sözleşmesinde garanti süresi öngörülmeyen hallerde, Sosyal Sigortalar Kurumundan (SGK) ilişiksiz belgesi getirildikten sonra teminatın tamamı iade edilir. Garanti süresi öngörülmüşse, teminatın yarısı hemen, kalan yarısı garanti süresi dolduktan sonra iade edilir.

Sonuç

Mal alım sözleşmelerinde süre uzatımı, piyasa koşullarından veya idari gecikmelerden kaynaklanan öngörülemeyen hallere karşı yükleniciyi koruyan hayati bir mekanizmadır. Ancak bu hakkın kullanılabilmesi, mücbir sebebin meydana gelmesinden itibaren 20 gün içinde bildirim yapma gibi kesin yasal prosedürlere bağlıdır. Süre uzatımı, işin ekonomik açıdan adil bir şekilde tamamlanmasını sağlamak amacıyla, fiyat farkı mekanizmasıyla da desteklenir. Gecikme durumlarında ise idarenin cezai yaptırım uygulama yetkisi mevcuttur.