Doğrudan Teminde Sözleşme Yapmak ve Teminat Almak Zorunlu mu?

Doğrudan temin (özellikle 22/d maddesi), kamu idarelerinin "hızlı ve pratik" alım yöntemidir. Kırtasiye malzemesi, küçük tamiratlar, ilaç alımları gibi işlerde kullanılır. Peki, bu kadar pratik bir yöntemde uzun uzun sözleşme imzalamak ve bankadan teminat mektubu getirmek zorunda mısınız?

Kanun bu konuda İdarelere bir "esneklik" tanımıştır ancak bu esnekliğin sınırlarını bilmek gerekir.

Genel Kural: Zorunlu Değil

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu'nun 22. maddesi ve Genel Tebliğ'e göre; Doğrudan Temin kapsamında yapılan alımlarda;

  • İhale Komisyonu kurma,
  • Yeterlik belgesi arama (iş bitirme vb.),
  • Teminat alma ve
  • Sözleşme yapma

zorunluluğu bulunmamaktadır.

Yani; İdare piyasadan fiyatı alır, en uygun firmaya "faturanı kes, malı getir" diyebilir. İşlem, fatura ve ödeme emri ile biter.

İdarenin Takdir Hakkı

Ancak "zorunlu olmaması", "yasak olduğu" anlamına gelmez. İdare, işin niteliğine göre kendi takdiriyle sözleşme yapılmasını ve teminat alınmasını isteyebilir.

  • Mal Alımları: Genellikle "hemen teslim" edilen mallarda (kırtasiye, toner, gıda vb.) sözleşme ve teminat aranmaz. Mal teslim alınır, fatura kesilir, para ödenir.
  • Hizmet ve Yapım İşleri: Eğer iş bir sürece yayılıyorsa (Örn: 1 ay sürecek bir tadilat, 3 aylık bir danışmanlık), İdareler genellikle işi garantiye almak için Sözleşme imzalamak ve %6 Kesin Teminat almak isterler. Bu durumda yüklenici "Kanunda zorunlu değil" diyemez, İdarenin şartına uymak zorundadır.

Kamu İhale Genel Tebliğinden gelen düzenlemelere göre ise;

Yapım işlerinde ve belli bir sürece yayılı işlerde sözleşme yapılması zorunluluğu bulunmaktadır.

"Madde 4/5. Teslimi, sunumu veya yapımı belli bir süreyi gerektiren alımlar ile Kanunun 22 nci maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi kapsamında yapılan alımlarda sözleşme imzalanması zorunludur."

Piyasa Rayici ve Risk

Doğrudan teminde İdareler risk almaktan kaçınır. Eğer işin yapılmama veya yarım kalma riski varsa (bir inşaat onarımı gibi), İdare mutlaka teminat ister. Ancak marketten deterjan alır gibi yapılan alımlarda bürokrasiye (sözleşme, damga vergisi, teminat mektubu masrafı) gerek duyulmaz.

2026 Yılı Limitleri

2026 yılında doğrudan temin limitlerinin (Büyükşehirlerde tahmini 1 Milyon TL üzeri) yükselmesiyle birlikte, bu tutarlardaki alımlar ciddi rakamlara ulaşmıştır. Bu nedenle İdarelerin, yüksek tutarlı doğrudan teminlerde kendilerini korumak için sözleşme ve teminat isteme eğilimi artacaktır.

Sonuç

Doğrudan temin bir "esnaf usulü" alım gibi görünse de, İdarenin talebiyle "resmi bir ihale" formatına bürünebilir. Teklif verirken İdarenin "Sözleşme yapılacak mı, teminat istenecek mi?" şartını baştan sormanız, maliyetlerinizi (damga vergisi ve teminat komisyonu) doğru hesaplamanız için önemlidir.