Doğrudan Teminde Yasaklılık Sorgulaması Zorunlu mu?

Kamu idarelerinin acil ve küçük ölçekli ihtiyaçlarını karşılamak için kullandıkları Doğrudan Temin (4734 Sayılı Kanun Madde 22/d) yöntemi, teknik olarak bir "ihale usulü" değildir. Bu nedenle, ihale süreçlerindeki katı kuralların birçoğu burada uygulanmaz. Ancak konu "Kamu İhalelerinden Yasaklılık" olduğunda işler değişir.

Peki, doğrudan temin ile (22/d kapsamında) bir alım yaparken, malı alacağınız esnafın veya firmanın yasaklı olup olmadığını sorgulamak zorunda mısınız?

Kanuni Çerçeve: İhale mi, Alım mı?

4734 sayılı Kanun'un 11. maddesi, yasaklı olanların "ihalelere" katılamayacağını belirtir. Doğrudan temin ise Kanun'un 18. maddesinde sayılan ihale usullerinden biri olmaktan çıkarılmış, kendine özgü bir "alım yöntemi" haline getirilmiştir. Bu teknik ayrım, geçmişte "Doğrudan teminde yasaklılık sorgusu gerekmez" gibi yorumlara yol açmıştır.

Ancak Kamu İhale Genel Tebliği ve Sayıştay kararları bu konuya netlik kazandırmıştır.

Zorunluluk Var mı?

Kamu İhale Genel Tebliği'ne göre; doğrudan temin kapsamında yapılan alımlarda, alım yapılacak kişinin yasaklı olup olmadığının teyit edilmesi zorunludur.

İdareler, piyasa fiyat araştırması yapıp alım yapmaya karar verdikleri kişi veya firma için EKAP (Elektronik Kamu Alımları Platformu) üzerinden yasaklılık sorgulaması yapmalı ve bu sorgu çıktısını ödeme emri belgesine eklemelidir.

Yasaklı Çıkarsa Ne Olur?

Eğer alım yapmayı düşündüğünüz firma yasaklı çıkarsa, o firmadan alım yapamazsınız.

Yasaklı bir firmaya, doğrudan temin yoluyla da olsa kamu kaynağı aktarılması, Kanun'un temel ilkelerine ve yasaklama kararlarının amacına aykırıdır. Böyle bir alım yapılması durumunda, ödemeyi yapan ve onaylayan görevliler için idari ve mali sorumluluk doğabilir.

Piyasa Araştırması Aşamasında Sorgulama

Fiyat teklifi topladığınız her firmayı o an sorgulamanıza gerek yoktur. Sadece alım yapmaya karar verdiğiniz (en uygun fiyatı veren) kişi veya firmanın, alım öncesinde sorgulanması yeterlidir.

Sonuç

"Doğrudan temin ihale değildir, yasaklılık işlemez" düşüncesi hatalıdır ve kamu zararına yol açabilir. Alım tutarı ne olursa olsun (ister 100 TL, ister 500 Bin TL), devletin parası yasaklı bir firmaya ödenemez. Bu nedenle, faturayı kesmeden veya siparişi vermeden önce EKAP üzerinden 1 dakikalık bir sorgulama yapmak, İdare personelini büyük bir riskten kurtarır.