Giriş: "Kağıt Üstündeki" Şantiye Şefleri Dönemi Bitti

Yapım işi sözleşmelerinin en kritik figürlerinden biri, işin sahadaki teknik, idari ve hukuki sorumluluğunu üstlenen "şantiye şefidir". Bir projenin kalitesi, güvenliği ve zamanında bitirilmesi, büyük ölçüde şantiye şefinin yetkinliğine ve işinin başında olmasına bağlıdır. Ancak sektörde, özellikle birden fazla proje yürüten firmalarda veya serbest çalışan mühendisler arasında, bir şantiye şefinin isminin aynı anda birden fazla projede "gösterilmesi" yaygın bir sorun olarak biliniyordu.

Bu "kağıt üstündeki şeflik" durumu, hem kamu projelerinin denetimini zayıflatıyor hem de iş deneyim belgesi sisteminin amacını saptırıyordu. Bir mühendis, fiilen sadece bir şantiyede bulunmasına rağmen, aynı dönemde tamamlanan üç farklı projeden de iş denetleme belgesi alarak haksız bir deneyim kazanabiliyordu. Kamu İhale Kurulu (KİK), 2021/DK.D-82 sayılı ilke kararıyla bu önemli soruna neşter vurarak, "bir şantiye, bir şef" prensibini net bir şekilde ortaya koymuştur.

 

Sorunun Kaynağı: "Fiilen Çalışma" Şartının Yorumu

Mevzuat, iş denetleme belgesi düzenlenebilmesi için şantiye şefinin o projede "fiilen çalışmış" olmasını şart koşar. Ancak bu "fiilen çalışma" ifadesinin tam zamanlı bir görevi mi işaret ettiği, yoksa bir mühendisin günün farklı saatlerinde farklı şantiyeleri ziyaret ederek de bu şartı yerine getirip getiremeyeceği konusunda bir netlik bulunmuyordu. Bu hukuki boşluk, bazı mühendislerin aynı zaman dilimi içinde birden fazla kamu yapım işi sözleşmesinde şantiye şefi olarak görev almasına ve her biri için ayrı ayrı iş denetleme belgesi talep etmesine olanak tanıyordu. Bu durum, hem denetim zafiyeti yaratıyor hem de iş deneyimi sisteminin adaletini sorgulatıyordu.

 

KİK'in Kararı: Şantiye Şefliği Tam Zamanlı Bir Görevdir

KİK, bu soruna son derece net ve kesin bir yorum getirmiştir. Kurul, bir kamu yapım işi sözleşmesinde şantiye şefliğinin üstlenilmesinin, doğası gereği tam zamanlı bir görev olduğunu vurgulamıştır. Bir şantiyenin günlük operasyonlarının yönetimi, teknik sorunların çözümü, idare ile koordinasyon ve iş güvenliğinin sağlanması gibi kritik görevler, şefin sürekli olarak işinin başında olmasını gerektirir.

Bu temel tespitten hareketle KİK, oybirliği ile aldığı kararda şu sonuçlara varmıştır:

Bir kamu yapım işi sözleşmesi kapsamında fiilen şantiye şefi olarak çalışan bir kişinin, aynı zamanda başka bir yapım işi sözleşmesi kapsamında fiilen şantiye şefliği yapması mümkün değildir.

Aynı tarihlerde birden fazla şantiyede fiilen çalışıldığının tespiti, kişinin kamu ihale sözleşme mevzuatına uygun bir şekilde fiilen şantiye şefliği yapmadığı anlamına gelir.

Bu durum, o kişi adına iş denetleme belgesi düzenlenmesine engel bir durumdur.

Bu karar, "kağıt üstünde" birden fazla şantiyede görevli görünen bir mühendisin, bu işlerin hiçbirinden geçerli bir iş denetleme belgesi alamayacağı anlamına gelmektedir. KİK'in bu kararı, yapım sektörü ve kamu ihale sistemi için son derece olumlu sonuçlar doğuracak niteliktedir.

Yapı Kalitesi ve Güvenliğinin Artırılması: Kararın en önemli etkisi, şantiyelerin başında fiilen duran, işe odaklanmış tam zamanlı şeflerin olmasını zorunlu kılmasıdır. Bu, hem inşaat kalitesini artıracak hem de iş güvenliği denetimlerinin daha etkin yapılmasını sağlayacaktır.

İş Deneyim Sisteminde Adaletin Sağlanması: Karar, haksız deneyim kazanımının önüne geçmektedir. Artık bir mühendis, 5 yıllık bir sürede, fiilen yönettiği tek bir projeden deneyim belgesi alabilecekken, eskiden olduğu gibi aynı 5 yılda tamamlanan 3-4 farklı projeden belge toplayamayacaktır. Bu, deneyimin gerçek ve fiili çalışmaya dayanması ilkesini güçlendirir.

Genç Mühendislere Fırsat Yaratması: Büyük ve tecrübeli mühendislerin isimlerinin aynı anda birden fazla projede kullanılmasının engellenmesi, yeni mezun veya daha az tecrübeli genç mühendisler için daha fazla şantiye şefliği pozisyonu açılmasına dolaylı olarak katkı sağlayabilir.

Karara yönelik tek eleştirel bakış, belki de çok küçük ölçekli ve birbirine çok yakın lokasyondaki iki işin tek bir şef tarafından yönetilip yönetilemeyeceği gibi istisnai durumlar için bir esneklik payı bırakıp bırakmadığı olabilir. Ancak KİK, bu tür istisnalara kapı açmayarak, kuralın kötüye kullanılmasını önlemek amacıyla net ve genel geçer bir ilke koymayı tercih etmiştir.

 

Sonuç

KİK'in 2021/DK.D-82 sayılı kararı, "şantiye şefliği" müessesesinin ciddiyetini ve önemini yeniden tescil etmiştir. Bu kararla birlikte, bir şantiye şefinin aynı anda sadece bir kamu yapım projesine odaklanması gerektiği, aksi durumun hem sözleşmeye aykırılık teşkil edeceği hem de en önemli kazanım olan iş denetleme belgesi hakkını tamamen ortadan kaldıracağı kesinleşmiştir. Bu karar, kamu yapım işlerinde kaliteyi, güvenliği ve denetimi artırırken, iş deneyimi sistemini daha adil ve güvenilir bir yapıya kavuşturma yolunda atılmış hayati bir adımdır.