Hafriyatın Akıbeti ve Hakediş İlişkisi

Çevre mevzuatı gereği hafriyatın resmi döküm sahalarına dökülmesi gerekir. Ancak yapım ihalesi sözleşmesinde "kazı fiyatına nakliye ve döküm dahildir" denilip, "döküm makbuzu getirme şartı" konulmamışsa, idare makbuz sormadan ödeme yapabilir mi? Çevre hukuku ile ihale hukukunun çatıştığı bu noktada Yaka Danışmanlık rehberliği önemlidir. Bu analiz, Sayıştay Temyiz Kurulu’nun 06.11.2024 tarihli ve 57455 tutanak sayılı kararı esas alınarak hazırlanmıştır.

Kararın İlgili Kısmı

"Sözleşme ve eklerine göre; metraj hesabı yapılmayan, belge ibrazıyla tevsik zorunluluğu getirilmeyen... hususlarda, işin devamı sırasında yükleniciyi ispata zorlamanın hukuken ve teknik olarak mümkün olmadığı..."

Döküm Makbuzu Olmayan Kazı

Bir metro inşaatında, yüklenici kazı yapmış ve parasını almıştır. Ancak Sayıştay denetiminde, çıkan milyonlarca metreküp hafriyatın resmi döküm sahalarına döküldüğüne dair "döküm makbuzu/kantar fişi" sunulamamıştır. Denetçi, "döküm yapılmadıysa veya kaçak döküldüyse, kazı fiyatı içindeki döküm bedeli ödenmemeliydi" diyerek kamu zararı çıkarmıştır.

Sayıştay Temyiz Kurulu'nun 'Sözleşme Şartı' Kararı

Kurul, sözleşme maddelerini incelemiş ve şu sonuca varmıştır:

  1. Götürü Fiyat: Kazı fiyatı "her şey dahil" (kazı+yükleme+taşıma+döküm) bir fiyattır. İdare, döküm için ayrı bir kalem açmamış veya "makbuz getir paranı al" şartı koymamıştır.
  2. İspat Şartı Yok: Sözleşmede "döküm makbuzu hakedişe eklenecektir" diye bir hüküm yoktur. Yüklenici kazıyı sahadan uzaklaştırdıysa (işi yaptıysa), nereye döktüğü (çevre mevzuatı açısından suç olsa bile) hakediş ödemesini engellemez.
  3. Sonuç: Kazı yapıldığı ve sahadan atıldığı sürece, döküm makbuzu olmasa da tam ödeme yapılması kamu zararı değildir.

Analizin Sonucu

  • Sözleşme Hazırlığı: İdare, hafriyatın takibini yapmak istiyorsa, ihale dokümanına "döküm makbuzu getirilmesi zorunludur" maddesini mutlaka koymalıdır.
  • İşin Tamamlanması: Hakediş ödemesi için esas olan işin (kazının) yapılmasıdır; yan yükümlülüklerin (çevre izni vb.) takibi ayrı bir idari konudur.