Aşırı düşük tekliflerin sorgulanması, kamu ihalelerinde rekabetin korunması ve kamu kaynaklarının israf edilmemesi adına kritik bir denetim mekanizmasıdır. Bu süreçte isteklilerin sundukları maliyet analizlerinin ve dayanak belgelerin doğruluğu, şeffaflığı ve mevzuata uygunluğu esastır. Özellikle dijitalleşen mali sistemlerde, sunulan belgelerin resmi kayıtlarla doğrulanabilir olması büyük önem taşımaktadır. İhale süreçlerinde bu gibi teknik ve hukuki detaylarda yaşanabilecek sorunlar, teklifinizin reddedilmesine neden olabilir. Yaka Danışmanlık, aşırı düşük teklif açıklamalarının hazırlanmasından sözleşme ve hakediş süreçlerinin yönetimine kadar her aşamada, mevzuata uygun ve stratejik danışmanlık hizmetleri sunar. Kamu İhale Kurulunun 23.07.2025 tarihli ve 2025/UH.I-1567 sayılı kararı, aşırı düşük teklif açıklamasında sunulan faturaların Gelir İdaresi Başkanlığı (GİB) nezdindeki geçerliliğinin önemini ve geçersiz belgelerin sonuçlarını net bir şekilde ortaya koymaktadır.

Açıklamanın Dayanağı: GİB Kayıtlarında Olmayan Faturalar

Bir kamu kurumunun malzemeli temizlik ve yardımcı hizmetler alımı ihalesinde, teklifi sınır değerin altında kalan bir istekli, idare tarafından aşırı düşük teklif açıklaması sunmaya davet edilmiştir. İstekli, temizlik malzemesi maliyetlerini tevsik etmek amacıyla üçüncü bir firmadan aldığı fiyat teklifini ve bu teklifin dayanağı olan Serbest Muhasebeci Mali Müşavir (SMMM) onaylı satış tutarı tespit tutanaklarını idareye sunmuştur. İdare, bu açıklamayı yeterli bularak ihaleyi anılan istekli üzerinde bırakmıştır.

Ancak rakip bir istekli, bu açıklamada kullanılan faturaların gerçeği yansıtmadığı, sahte ve muhteviyatı itibarıyla yanıltıcı olduğu ve GİB sistemine beyan edilmediği iddiasıyla Kuruma başvurmuştur.

Kurulun İncelemesi: GİB Teyidi ve Hukuki Sonuç

İddianın ciddiyeti üzerine Kamu İhale Kurulu, konuyu derinlemesine araştırmıştır. Kurul, öncelikle GİB'den, satış tutarı tespit tutanağında referans gösterilen faturaların resmi kayıtlarda yer alıp almadığına dair bilgi istemiştir. GİB tarafından Kurula gönderilen cevabi yazıda, söz konusu faturaların "Başkanlık sisteminde kayıtlı olmadığı" açıkça belirtilmiştir.

Bu tespit, kararın kilit noktasını oluşturmuştur. Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği uyarınca, e-Fatura veya e-Arşiv Fatura gibi elektronik belgelerin, düzenlendikleri anda GİB portalı, özel entegratör veya doğrudan entegrasyon yöntemleriyle GİB sistemine raporlanması ve bu sistemler üzerinden doğrulanabilir olması zorunludur. GİB sisteminde kaydı bulunmayan bir elektronik faturanın hukuken geçerli bir belge olarak kabul edilmesi mümkün değildir.

Bu doğrultuda Kurul, GİB sisteminde yer almayan faturaların, Kamu İhale Genel Tebliği kapsamında bir satış tutarı tespit tutanağına dayanak teşkil edemeyeceğine karar vermiştir. Dolayısıyla, bu geçersiz faturalara dayanılarak hazırlanan satış tutarı tespit tutanağı ve bu tutanağa istinaden verilen fiyat teklifi de hukuki geçerliliğini yitirmiştir. Kurul, bu durumu basit bir usul hatası olarak görmemiş, isteklinin bu eylemini 4734 sayılı Kanun'un 17. maddesinde düzenlenen "ihale kararını etkileyecek davranışlarda bulunmak" fiili kapsamında değerlendirmiştir. Sonuç olarak, ihale üzerinde bırakılan isteklinin aşırı düşük teklif açıklamasının reddedilmesi ve teklifinin değerlendirme dışı bırakılması yönünde düzeltici işlem belirlenmesine hükmetmiştir.

Analizin Sonucu ve Taraflar İçin Çıkarımlar

Bu karar, aşırı düşük teklif açıklaması sürecinde belge sahteciliği ve yanıltıcı bilgi sunma konusundaki yaptırımların ne kadar ciddi olduğunu göstermektedir.

İdareler (ihale komisyonları) için en önemli çıkarım, aşırı düşük teklif açıklamalarında sunulan dayanak belgelere şüpheyle yaklaşma ve gerektiğinde ilgili kurumlardan teyit alma sorumluluğudur. Özellikle faturaların gerçekliği konusunda ciddi şüpheler varsa, GİB'den teyit istemek, ihalenin sağlığı açısından kritik bir adımdır. Bir belgenin SMMM tarafından onaylanmış olması, o belgenin içeriğinin veya dayanaklarının mutlak doğru olduğu anlamına gelmez.

İstekliler açısından ise bu karar, açıklama sürecinde kullanılan her belgenin hukuken geçerli ve doğrulanabilir olmasının hayati önem taşıdığını vurgulamaktadır. Üçüncü kişilerden fiyat teklifi alırken, teklifi veren firmanın ve onaylayan meslek mensubunun güvenilirliğinden emin olmak gerekir. Açıklamada kullanılacak faturaların, özellikle elektronik faturaların, GİB sistemine usulüne uygun olarak kaydedilmiş ve raporlanmış olması mutlak bir zorunluluktur. Aksi takdirde, teklifin reddedilmesinin yanı sıra, 4734 sayılı Kanun kapsamında ihalelerden yasaklanma gibi çok daha ağır yaptırımlarla karşı karşıya kalınabilir. Bu karar, dürüst ve şeffaf teklif vermenin sadece bir ahlaki ilke değil, aynı zamanda yasal bir zorunluluk olduğunu net bir şekilde ortaya koymaktadır.