Hatalı Süre Uzatımı Gecikme Cezasını Engeller mi? Sayıştay'dan Net Hesap!

4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu'nun Geçici 6. maddesi ve buna dayalı 5546 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı (Esaslar), 1 Ocak 2022 ile 31 Mart 2022 tarihleri arasında iş programına göre gerçekleştirilemeyen yapım işi kısımları için yüklenicilere süre uzatımı hakkı tanımıştır. Ancak bu süre uzatımının nasıl hesaplanacağı, idarelerin takdirine değil, net bir formüle bağlanmıştır. Bu formülün yanlış uygulanması, idarenin haksız süre uzatımı vermesine ve gecikme cezası kaybı nedeniyle kamu zararına yol açmaktadır. Bu tür karmaşık ihale, sözleşme ve hakediş sorunlarınızda, sürecin doğru yönetilmesi ve hak kayıplarının önlenmesi için Yaka Danışmanlık uzmanlığından destek almak, istisnai mevzuatın doğru yorumlanmasını sağlar. Sayıştay 3. Dairesi’nin 22.04.2025 tarihli ve 530 sayılı kararı, bu hesaptaki hatanın sonuçlarını netleştirmiştir.

Kararın İlgili Kısmı

"Uzatılacak süre, 1/1/2022 ile 31/3/2022 tarihleri arasındaki (bu tarihler dâhil) iş programına göre; gerçekleştirilemeyen iş miktarının, bu tarihler arasındaki günlük iş miktarına bölünmesiyle tespit edilir."

Olayın Arka Planı: Formül Yerine Takdiri Süre Uzatımı

Bir yapım işi sözleşmesinde yüklenici, 4735 S.K. Geçici 6. Md. kapsamında süre uzatımı talebinde bulunmuştur. İlgili dönemde (1/1/22 - 31/3/22 arası, 90 gün) iş programına göre yapılması gereken iş tutarı ... TL (Günlük ... TL) iken, fiilen yapılan iş ... TL'dir. İş programına göre gerçekleştirilemeyen iş miktarı ... TL'dir.

Hukuki Zemin: Süre Uzatımı Hesabının Formülü

5546 sayılı Esaslar'ın 12. maddesi, verilecek sürenin nasıl hesaplanacağını net bir formüle bağlamıştır:

  • Uzatılacak Süre = (Gerçekleştirilemeyen İş Miktarı) / (Günlük İş Miktarı)

Sayıştay'ın Tespiti: 50 Gün Yerine 90 Gün Verilmiş

Sayıştay, somut olayı bu formüle uygulamıştır:

  • Gerçekleştirilemeyen İş Miktarı: ... TL
  • Günlük İş Miktarı: ... TL
  • Verilmesi Gereken Süre: (... TL) / (... TL) = 50 gün

Mevzuata göre idarenin yükleniciye 50 gün süre uzatımı vermesi ve iş bitim tarihini ... olarak belirlemesi gerekirken, idare bu hesabı yapmaksızın yükleniciye tam 90 gün süre uzatımı vermiş ve iş bitim tarihini ... olarak belirlemiştir.

İş, ... tarihinde (yani 50 günlük süreye göre gecikmeli olarak) bitirilmiştir. İdarenin 90 gün süre vermesi nedeniyle, 50 günlük meşru sürenin aşıldığı (... ile ... arasındaki) günler için gecikme cezası uygulanmamıştır. Sayıştay, bu durumu "kamu kaynağında artışa engel olunması" kapsamında kamu zararı olarak nitelemiştir.

Analizin Sonucu

  • İdareler İçin: 4735 S.K. Geçici 6. Madde kapsamındaki süre uzatımı bir hak olmakla birlikte, süresi idarenin takdirinde değildir. Süre, 5546 sayılı Esaslar'daki formüle göre birebir hesaplanmak zorundadır.
  • Sorumluluk: Formülün üzerinde, takdiren (örneğin 90 gün gibi) süre uzatımı verilmesi, mevzuata aykırı bir "Olur" kararıdır. Bu kararı "Olur"a arz eden (Müdür) ve "Olur" veren (Genel Sekreter), uygulanmayan gecikme cezası tutarındaki kamu zararından doğrudan sorumlu tutulmuştur.

Nihai Karar: Oluşan kamu zararı sorumlulardan (tahsil edildiği anlaşıldığından) "ilişilecek husus kalmadığına" karar verilmiştir. Ancak tahsilat olmasaydı, karar zimmet olarak sonuçlanacaktı.