KAMU MALİ YÖNETİMİNDE GERÇEKLEŞTİRME GÖREVLİSİNİN FONKSİYONU VE MALİ SIKINTILARI

Kamu mali yönetim sisteminde, bütçeden bir giderin yapılabilmesi için sadece harcama yetkilisinin talimatı yeterli değildir; aynı zamanda bu giderin fiilen hayata geçirilmesi ve belgelendirilmesi gerekir. Bu sürecin yürütülmesinde kilit rol, gerçekleştirme görevlilerine aittir. Gerçekleştirme görevlileri, 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu kapsamında tanımlanmış ve kendilerine özgü sorumluluklar yüklenmiş kişilerdir.

Gerçekleştirme Görevlisinin Tanımı ve Atanması

Gerçekleştirme görevlileri, Harcama Yetkilisi tarafından belirlenen ve harcama talimatı üzerine görevlerini yürüten kişilerdir.

Temel görevleri şunlardır:

  1. İşin yaptırılması,
  2. Mal veya hizmetin alınması,
  3. Teslim almaya ilişkin işlemlerin yapılması,
  4. Belgelendirilmesi,
  5. Ödeme için gerekli belgelerin hazırlanması.

Gerçekleştirme görevlisi sıfatı, memuriyet kadro ve unvanlarından bağımsız olarak, fiilen yürütülen göreve bağlıdır. Hatta, gerçekleştirme görevinin memur personel tarafından yürütülmesi esas olmakla birlikte, işçi statüsünde olmak dahi gerçekleştirme görevlisi olmaya ve bu Kanun çerçevesinde sorumlu olmaya engel değildir.

Gerçekleştirme görevlileri, harcama yetkilileri, yardımcıları veya hiyerarşik olarak kendisine en yakın üst kademe yöneticileri arasından bir veya daha fazla sayıda kişi arasından ödeme emri belgesi düzenlemekle görevlendirilir.

Giderin Gerçekleştirilmesi Süreci ve Gerçekleştirme Görevlisi

Bütçelerden bir giderin yapılabilmesi için, iş, mal veya hizmetin belirlenmiş usul ve esaslara uygun olarak alındığının veya gerçekleştirildiğinin, görevlendirilmiş kişi veya komisyonlarca onaylanması ve gerçekleştirme belgelerinin düzenlenmiş olması gerekir.

Giderlerin gerçekleştirilmesi, gerçekleştirme görevlisi tarafından düzenlenen ödeme emri belgesinin harcama yetkilisince imzalanması ve tutarın hak sahibine ödenmesiyle tamamlanır. Elektronik ortamda oluşturulan ortak bir veri tabanından yararlanılarak yapılacak harcamalarda, veri giriş işlemleri de gerçekleştirme görevi sayılır.

Gerçekleştirme görevlileri, aynı zamanda ön mali kontrol faaliyetlerini de yürütürler. Mali işlemlerin yürütülmesinde görev alanlar, yapacakları işlemden önceki işlemleri de kontrol etmek zorundadırlar. Bu bağlamda, ödeme emri belgesini düzenlemekle görevlendirilen gerçekleştirme görevlileri, ödeme emri belgesi ve eki belgeler üzerinde ön mali kontrol yaparak, belge üzerine "Kontrol edilmiş ve uygun görülmüştür" şerhini düşüp imzalayacaklardır.

Gerçekleştirme Görevlisinin Sorumluluk Kapsamı

Gerçekleştirme görevlileri, Kanun çerçevesinde yapmaları gereken iş ve işlemlerden sorumludur. Bu sorumluluk, sadece ödeme emri belgesini düzenlemekle sınırlı değildir. Sayıştay Genel Kurulu kararları doğrultusunda, gerçekleştirme görevlileri;

  1. Belgelerin Doğruluğu ve Mevzuata Uygunluğu: Düzenledikleri ödeme emri belgesi ile birlikte harcama sürecindeki diğer belgelerin doğruluğundan ve mevzuata uygunluğundan harcama yetkilisi ile birlikte sorumlu tutulmaktadırlar.
  2. Ödeme Emri Belgesini Düzenleyen Sorumluluğu: Ödeme emri belgesini düzenleyen gerçekleştirme görevlisinin, gerçekleştirme belgelerinin ödeme emri belgesine doğru aktarılmasının yanında, harcama yetkilisi ile birlikte sorumlu olduğu açıkça belirtilmiştir.
  3. Harcama Öncesi İşlemlerde Sorumluluk: İhale komisyonlarının başkan ve üyeleri, ihale sürecinde yaptıkları işlemlerden dolayı gerçekleştirme görevlisi sıfatıyla sorumlu tutulurlar. Bu, harcama talimatının verilmesinden itibaren, ihale komisyonu üyeleri ve sözleşmenin imzalanması dahil süreç içerisinde görev alan herkesin sorumlu olacağı anlamına gelir.

Ancak, Harcama talimatından önce yapılan ihale sürecine ilişkin (örneğin yaklaşık maliyetin veya şartnamelerin hazırlanması) işlemlerden dolayı ilgili kişiler gerçekleştirme görevlisi olarak değil, Kamu İhale Kanunundan kaynaklı olarak sorumlu tutulabilirler.

Kontrol Teşkilatı ve Muayene Kabul Komisyonlarının Durumu

İşin fiilen yürütülüp yürütülmediğini kontrol eden Kontrol Teşkilatı ve işin teslim alınmasında görevli Muayene Kabul Komisyonları da gerçekleştirme görevlisi sıfatıyla sorumlu tutulurlar. Bu komisyon üyeleri, iş, mal veya hizmetin belirlenmiş usul ve esaslara uygun olarak alındığının onaylanması aşamasını yürüttükleri için bu sorumluluğu taşırlar. Kontrol Teşkilatının tuttuğu kayıtlar üzerinden kabulün yapılacağı hükmü dikkate alındığında, kontrol teşkilatının tutmadığı kayıtlar yüzünden muayene kabul komisyonu üyelerinin sorumlu tutulmaması gerektiği ifade edilmektedir.

Sonuç

Gerçekleştirme görevlisi, kamu harcama sürecinin en detaylı ve uygulamaya yönelik aşamasında yer alır. Kendisine verilen yetki ve görevler, ödeme emri belgesinin düzenlenmesinden, işin teslim alınıp belgelendirilmesine kadar uzanır. Mali sorumluluk, sadece kendi düzenlediği belgelerle sınırlı olmayıp, Harcama Yetkilisi ile birlikte harcamanın mevzuata uygunluğundan ve ortaya çıkabilecek kamu zararından sorumlu olma genişliğindedir. Bu, görevlilerin her bir işlemin doğruluğunu titizlikle kontrol etmesini gerektirmektedir.