Giriş

Akaryakıt gibi fiyatları sıkça dalgalanan ürünlerin kamu tarafından temin edilmesi, hem idareler hem de yükleniciler için mali riskler barındırır. Sözleşme imzalandığı tarihteki birim fiyat ile teslimat tarihindeki fiyat arasında oluşabilecek ciddi farklar, taraflardan birinin mağduriyetine yol açabilir. Bu riski ortadan kaldırmak ve adil bir denge kurmak amacıyla kamu ihale mevzuatı, belirli mal alımlarında "fiyat farkı" hesaplanmasına olanak tanımaktadır. Özellikle petrol ürünleri alımlarında bu mekanizma kritik bir rol oynar. Peki, bir kamu alım sözleşmesinde akaryakıt fiyat farkı nasıl hesaplanır? Bu hesaplamanın yasal dayanağı nedir ve hangi formül kullanılır?

 

Yasal Dayanak ve Kapsam

Akaryakıt fiyat farkı hesaplamasının temeli, 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu'nun 8. maddesine dayanır. Bu maddeye istinaden çıkarılan ve zamanla güncellenen Mal Alımlarında Uygulanacak Fiyat Farkına İlişkin Esaslar, fiyat farkı verilebilecek alımları ve hesaplama yöntemlerini belirler. Bu Esaslara göre, petrol ürünleri ve sıvılaştırılmış petrol gazı (LPG) ürünleri alımlarında, ihale dokümanı ve sözleşmede açıkça belirtilmesi kaydıyla, fiyat farkı hesaplanması zorunludur. Bu düzenleme, sözleşme süresine bakılmaksızın tüm akaryakıt alımlarını kapsar.

 

Akaryakıt Fiyat Farkı Hesaplama Formülü

Söz konusu Esaslar'ın 5. maddesi, fiyat farkının nasıl hesaplanacağını net bir formülle ortaya koyar. Formül şu şekildedir:

F = (M x B) x [(A2/A1)-1]

Formüle dikkat edilecek olursa, formül, ihale tarihinde yüklenici tarafından verilen iskonto, indirim oranının, sözleşme süresince muhafaza edilmesi üzerine kuruludur. Yani, ihale tarihinde yapılan indirim oranı güncel fiyatla çarpıldığında da yine aynı sonucu verecektir.

Bu formüldeki her bir değişkenin anlamı şöyledir:

  • F: Fiyat farkı tutarını (TL) ifade eder. Bu değer pozitif çıkarsa yükleniciye ek ödeme yapılır, negatif çıkarsa yüklenicinin hakedişinden kesinti yapılır.
  • M: Birim fiyat sözleşmelerde idareye teslim edilen mal kalemi miktarını (Litre, ton vb.) belirtir.
  • B: Sözleşmede belirtilen, KDV hariç birim fiyatı ifade eder.
  • A1 (Temel Fiyat): İhale tarihinde geçerli olan petrol ve LPG ürünleri fiyatını temsil eder. Bu fiyat, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu'nun (EPDK) belirlediği metodolojiye göre hesaplanır. EPDK, piyasadaki en büyük işlem hacmine sahip ilk sekiz dağıtım şirketinin İstanbul Avrupa yakası için bildirdiği bayi satış fiyatlarının KDV hariç aritmetik ortalamasını alır ve internet sitesinde yayımlar.
  • A2 (Güncel Fiyat): Sözleşmeye göre malın teslim edilmesi gereken tarihte geçerli olan petrol ve LPG ürünleri fiyatını ifade eder. Bu fiyat da A1 gibi, EPDK tarafından aynı yöntemle hesaplanıp yayımlanan güncel fiyattır.

 

Uygulamadaki Önemli Detaylar

Hesaplama sürecinde dikkat edilmesi gereken bazı kritik uygulama esasları bulunmaktadır:

  • Sözleşme Şartı: Bir alımda fiyat farkı verilebilmesi için bu durumun idari şartname ve sözleşmede açıkça belirtilmiş olması mutlak bir zorunluluktur.
  • Teslimat Tarihleri: Eğer mal, sözleşmede belirtilen tarihten erken teslim edilirse, A2 fiyatı olarak malın fiilen teslim edildiği tarihteki fiyat esas alınır. Eğer teslimat gecikmeli (cezalı) yapılırsa, A2 fiyatı olarak sözleşmedeki teslim tarihi ile fiili teslim tarihindeki fiyatlardan düşük olanı esas alınır. Bu, yüklenicinin gecikmeden dolayı fiyat artışından faydalanmasını önler.
  • EPDK Verileri: Tüm fiyat farkı hesaplamaları, EPDK'nın resmi internet sayfasında yayımladığı verilere dayandırılır.
  • ÖTV Muafiyeti: Eğer alımı yapan idarenin Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) muafiyeti varsa, fiyat farkı da ÖTV hariç fiyatlar üzerinden hesaplanır.

 

Örnek Hesaplama

Bir kamu kurumunun, birim fiyatı 20,00 TL/Litre olan 50.000 litre motorin alımı için sözleşme imzaladığını varsayalım.

  • M (Miktar): 50.000 Litre
  • B (Sözleşme Birim Fiyatı): 20,00 TL/Litre
  • A1 (Temel Fiyat - İhale Tarihi): EPDK tarafından ihale tarihinde yayımlanan ortalama fiyatın 22,00 TL/Litre olduğunu varsayalım.
  • A2 (Güncel Fiyat - Teslim Tarihi): EPDK tarafından teslim tarihinde yayımlanan ortalama fiyatın 24,00 TL/Litre olduğunu varsayalım.

Formülü uygulayalım:

F = (M x B) x [(A2/A1)-1]

F= (50.000 x 20,00) x ((24,00 / 22,00) – 1)

F= 1.000.000,00 x 0,09090

F= 90.909 TL

Bu durumda, yükleniciye sözleşme bedeline ek olarak 90.909 TL fiyat farkı ödemesi yapılır.

 

Sonuç

Akaryakıt fiyat farkı hesaplaması, kamu alım sözleşmelerinde mali adaleti sağlayan şeffaf bir yöntemdir. Yasal Esaslar'da belirtilen formül ve EPDK tarafından yayımlanan resmi veriler kullanılarak yapılan bu hesaplama, piyasa risklerini hem idare hem de yüklenici için yönetilebilir kılmaktadır.