Yargıtay'dan Yüklenicilere 'Basiretli Tacir' Uyarısı: Gösterilen Taş Ocağı Kullanılamasa Bile Ek Maliyet İstenemez

Yapım işi ihalelerinde, idarenin şartnamede gösterdiği malzeme ocaklarının (taş ocağı, kum ocağı vb.) kullanılamaz çıkması, yükleniciler için en büyük maliyet risklerinden biridir. Alternatif kaynaklardan malzeme temini, özellikle nakliye maliyetlerini ciddi şekilde artırarak projeyi zarara sokabilir. Bu tür karmaşık ihale, sözleşme ve hakediş sorunlarınızda, sürecin doğru yönetilmesi ve hak kayıplarının önlenmesi için Yaka Danışmanlık uzmanlığından destek almak, idareye karşı taleplerinizin hukuki zeminini güçlendirir. Yargıtay 6. Hukuk Dairesi'nin 17.03.2025 tarihli ve 2024/3185 E., 2025/1069 K. sayılı kararı, bu konuda "basiretli tacir" yükümlülüğünü ve sözleşme hükümlerinin bağlayıcılığını net bir şekilde ortaya koymuştur.

Kararın İlgili Kısmı

"Sözleşme'nin 42. maddesinde yüklenicinin kendi üretiminden kaçınıp dışarıdan temin yöntemiyle imalât yapması halinde imalat dışında ek olarak herhangi bir ödemede bulunulmayacağı da düzenlendiğinden bedelin iadesinin istenemeyeceği nazara alınarak, davacı vekilince temyiz dilekçesinde ileri sürülen nedenler kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte görülmemiştir."

Olayın Arka Planı: Sözleşmedeki Taş Ocağının Kullanılamaması ve Artan Maliyetler

Bir yüklenici firma, "bölünmüş devlet yolu yapım işi" sözleşmesi imzalamıştır. Sözleşmede, yüklenicinin malzeme teminini idare tarafından gösterilen spesifik bir taş ocağından karşılayacağı belirtilmiştir.

Ancak, yüklenici bu taş ocağında şantiye kurulumu için yeterli saha bulamamış ve ocağı kullanamamıştır. Yüklenici, idarenin de alternatif bir ocak gösteremediğini, bu nedenle malzemeyi daha uzak ve maliyetli başka bir ocaktan temin etmek zorunda kaldığını iddia etmiştir. Bu durumun kendisine (taş ocağı nakliye farkı, kanyon kiralama, PMT alımı vb. nedenlerle) ciddi bir maddi külfet getirdiğini belirterek, uğradığı zararın tazmini için dava açmıştır.

İlk Derece Mahkemesi: "Yüklenici Basiretli İş Adamı Gibi Davranmalıydı"

İlk Derece Mahkemesi, davayı reddetmiştir. Mahkemenin gerekçesi şu şekildedir:

Yüklenici, idarenin gösterdiği taş ocağının yetersiz olduğunu anladığı anda bir kâr-zarar analizi yapmalıydı.

Dışarıdan malzeme temin etmenin maliyetini hesaplayıp, bu durumun zararına olacağını öngörüyorsa, bunu idareye resmen bildirmeli ve alternatif çözüm yolları aramalıydı.

"Basiretli bir iş adamı" gibi hareket etmesi gereken yüklenici, doğrudan dışarıdan (daha pahalı) ham madde temin ederek maliyetin artmasına kendi kusuruyla sebebiyet vermiştir.

Bölge Adliye Mahkemesi de bu kararı yerinde bularak yüklenicinin istinaf başvurusunu reddetmiştir.

Yargıtay'ın Onama Gerekçesi: Sözleşme Riski ve Madde 42 Vurgusu

Yüklenicinin temyizi üzerine dosyayı inceleyen Yargıtay 6. Hukuk Dairesi, yerel mahkemenin "basiretli tacir" yorumuna katılmakla kalmamış, kararı daha da güçlendiren bir sözleşme hükmüne atıf yapmıştır.

Yargıtay, onama kararında, taraflar arasındaki Sözleşme'nin 42. maddesine dikkat çekmiştir. Bu maddeye göre:

"Yüklenicinin kendi üretiminden kaçınıp dışarıdan temin yöntemiyle imalât yapması halinde imalat dışında ek olarak herhangi bir ödemede bulunulmayacağı..."

Yargıtay, bu sözleşme hükmünün çok açık olduğunu belirtmiştir. Yüklenici, idarenin gösterdiği ocaktan "üretim yapmaktan kaçınmış" (sebebi ne olursa olsun) ve "dışarıdan temin" yoluna gitmiştir. Sözleşme, bu senaryoda ek bir ödeme yapılmayacağını açıkça düzenlemiştir. Bu nedenle yüklenicinin nakliye farkı veya ek maliyet adı altında bir bedel talep etmesi hukuken mümkün değildir.

Analizin Sonucu

Bu karar, yapım işi yüklenicileri için önemli dersler içermektedir:

"Basiretli Tacir" Sorumluluğu Yüksektir: Yargı, yükleniciden, ihale dokümanında gösterilen yerleri (ocak, döküm sahası vb.) görmüş, incelemiş ve tüm riskleri analiz etmiş olmasını beklemektedir.

Sözleşme Hükümleri Bağlayıcıdır: Sözleşmenizde "dışarıdan temin halinde ek ödeme yapılmaz" gibi spesifik hükümler varsa, bu hükümler idarenin kusuru (alternatif ocak göstermemesi) iddiasından daha güçlü bir delil olarak kabul edilebilir.

Sessiz Kalarak İşe Devam Etmek Risklidir: Yüklenici, gösterilen ocağın kullanılamaz olduğunu fark ettiğinde, işe devam edip sonradan dava açmak yerine, durumu derhal idareye resmen (ihtarname/yazı ile) bildirmeli, sözleşmenin ifasının imkansızlaştığını veya ek maliyet gerektireceğini belgelemeli ve idareden yazılı bir çözüm talep etmelidir. Sessizce alternatif bir kaynaktan malzeme temin etmek, tüm riski yüklenicinin üstlenmesi anlamına gelebilir.