Sözleşmede Fiyat Farkı Maddesi Yoksa Ek Fiyat Farkı Talep Edilebilir mi?

Kamu ihalelerinde en büyük risklerden biri, "Sabit Fiyatlı" (Fiyat Farkı Verilmeyecek) sözleşmelerdir. Yüklenici, işi aldığı tarihteki fiyatlarla uzun süre işi götürmeyi taahhüt eder. Ancak Türkiye gibi dinamik bir ekonomide, demir fiyatının 3 ayda ikiye katlandığı veya asgari ücretin %50 arttığı dönemler yaşanabilmektedir.

Peki, sözleşmenizde "Fiyat farkı ödenmeyecektir" yazıyorsa, artan maliyetler karşısında çaresiz misiniz? İşte hukuki durum ve çıkış yolları.

Genel Kural: Ahde Vefa (Pacta Sunt Servanda)

Hukukun temel ilkesi gereği, tüccar basiretli davranmak zorundadır. İhaleye girerken "fiyat farkı verilmeyeceğini" bilerek imza attıysanız, kural olarak bu riski üstlenmiş sayılırsınız. İdare, sözleşmede yazmadığı sürece size kendi inisiyatifiyle fiyat farkı ödeyemez. Bu, "Sözleşmeye Bağlılık" ilkesidir.

İstisna 1: Yasal Düzenlemeler (Ek Fiyat Farkı Kararnameleri)

Ekonomide olağanüstü dalgalanmaların olduğu dönemlerde (Örn: 2022, 2023 yılları), Devlet özel kanuni düzenlemeler (Geçici Maddeler) çıkararak, sözleşmesinde fiyat farkı olmayan işlere de "Ek Fiyat Farkı" ödenmesine veya "Sözleşme Fesih Hakkı" (Tasfiye) tanınmasına imkan verir.

  • Nasıl Çalışır? 4735 sayılı Kanun'a eklenen geçici maddelerle, belirli tarih aralığındaki işler için özel bir formül (genellikle B katsayısının 1.00 kabul edildiği formüller) belirlenir.
  • Şartı: Bu haktan yararlanmak için ilgili kanun çıktığında, belirtilen süre (genellikle 30 gün) içinde İdareye yazılı başvuru yapmak zorunludur.
  • Durum: 2026 yılı için yeni bir "Ek Fiyat Farkı Kararnamesi" çıkıp çıkmayacağı ekonomik konjonktüre ve idari tasarrufa bağlıdır.

İstisna 2: Mahkeme Yolu (Uyarlama Davası)

Eğer ortada bir kararname yoksa ve maliyet artışları yüklenicinin mahvına sebep olacak boyutta "öngörülemez" ise, Türk Borçlar Kanunu'nun 138. maddesi uyarınca "Aşırı İfa Güçlüğü" nedeniyle mahkemeye başvurulabilir. Bu tür davalar kazanılması zor davalardandır, zira basiretli tacir yaklaşımı ve dayanağı bu tür davalarda yüklenicilerin taleplerini ortadan kaldırabilmektedir.

  • Uyarlama Davası: Yüklenici, "Savaş, ekonomik kriz, devalüasyon gibi öngörülemez bir olay oldu ve işi bu fiyata yapmam imkansız hale geldi" diyerek, hakimden sözleşme bedelinin artırılmasını (uyarlanmasını) talep edebilir.
  • Zorluk Derecesi: Bu davalar teknik ve zordur. Mahkemeler, tacirin basiretli olması gerektiğini savunarak her fiyat artışını uyarlama sebebi saymazlar. Artışın "olağanüstü" ve "beklenmedik" olması gerekir.

İstisna 3: Süre Uzatımı ve Yeni Fiyatlar

Eğer iş, İdarenin kusuru nedeniyle (yer tesliminin gecikmesi, proje değişikliği vb.) uzamışsa ve normal süresi içinde bitirilememişse;

Yüklenici, İdarenin geciktirdiği dönemde meydana gelen fiyat artışlarını talep etme hakkına sahip olabilir. Bu durumda, "Fiyat farkı verilmez" maddesi, normal sözleşme süresi için geçerlidir; İdarenin kusuruyla uzayan sürede oluşan zararlar (fiyat artışları) genel hükümlere göre tazminat olarak istenebilir.

Sonuç

Sözleşmenizde fiyat farkı maddesi yoksa, İdarenin elini kolunu bağlayan mevzuat nedeniyle otomatik bir ödeme alamazsınız. Tek şansınız; ya Devletin çıkaracağı özel bir **"Tasfiye veya Ek Fiyat Farkı Kararnamesi"**ni takip etmek ya da şartları oluşmuşsa "Uyarlama Davası" açmaktır. Bu nedenle, 2026 yılında gireceğiniz uzun soluklu ihalelerde "Fiyat Farkı Verilecektir" maddesinin olup olmadığına bakmak, fiyattan daha önemli bir stratejidir.