Giriş

Kamu ihalelerinde, idare tarafından hazırlanan ihale dokümanları (idari şartname, sözleşme tasarısı, teknik şartname, projeler vb.), ihalenin ve sonrasında imzalanacak sözleşmenin temelini oluşturur. Bu dokümanların birbiriyle tam bir uyum içinde olması esastır. Ancak, uygulamada bu dokümanlar arasında çelişkiler veya farklılıklar ortaya çıkabilmektedir. Örneğin, teknik şartnamede bir giderin idareye ait olduğu belirtilirken, sözleşme tasarısında aynı giderin yüklenici tarafından karşılanacağının yazılması gibi durumlar, sözleşmenin uygulanması sırasında ciddi anlaşmazlıklara yol açar. Bu gibi durumlarda, hangi belgedeki hükmün esas alınacağı sorunu, "dokümanların öncelik sırası" ilkesiyle çözülür.

 

İlgili Mevzuat ve Hukuki Zemin

  • 4735 Sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu Madde 4: Bu kanun kapsamında yapılan kamu sözleşmelerinin taraflarının, sözleşme hükümlerinin uygulanmasında eşit hak ve yükümlülüklere sahip olduğunu ve ihale dokümanı ile sözleşme hükümlerinde bu prensibe aykırı maddelere yer verilemeyeceğini belirtir.
  • Hizmet Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliği Ekleri (Tip Sözleşme): Kamu İhale Kurumu tarafından yayımlanan tip sözleşmeler, idarelerin düzenleyeceği sözleşmeler için bir çerçeve oluşturur. Bu tip sözleşmelerin "Sözleşmenin ekleri" başlıklı 8. maddesinde, genellikle ihale dokümanını oluşturan belgeler arasındaki öncelik sıralaması açıkça belirtilir. Bu sıralama, olası bir çelişki durumunda hangi belgenin üstün tutulacağını gösteren bir "delil sözleşmesi" niteliğindedir. Tipik bir sıralama şu şekildedir:
    1. İdari Şartname
    2. Sözleşme Tasarısı
    3. Yapım İşleri Genel Şartnamesi / Hizmet İşleri Genel Şartnamesi
    4. Uygulama Projeleri
    5. Mahal Listesi
    6. Özel Teknik Şartname
    7. Genel Teknik Şartname

Karar hizmet alımlarına yönelik alınmış olmakla birlikte, yapım iş sözleşmelerinde de benzer düzenleme bulunmakta olup, öncelik sıralaması ve etkileri temel bir yaklaşımı göstermektedir.

 

Kararın İncelenmesi (Yargıtay 15. HD 2021/2106 Sayılı Karar)

  1. Olayın Özeti ve Uyuşmazlık

Davacı yüklenici, bir yemek pişirme ve dağıtım hizmeti işinde, sözleşmenin 7. maddesinde yer alan "elektrik, su... giderleri yüklenici tarafından karşılanacaktır" hükmüne dayanarak idarenin kendisinden bu bedelleri talep ettiğini belirtmiştir. Ancak yüklenici, ihale dokümanlarından olan Teknik Şartname'nin 7.3.39. maddesinde ise "elektrik ve su giderleri idareye aittir" şeklinde açık bir hüküm bulunduğunu, ihale dokümanına aykırı sözleşme düzenlenemeyeceğini ve bu çelişkide teknik şartnamenin esas alınması gerektiğini iddia ederek borçlu olmadığının tespiti için dava açmıştır.

İlk derece mahkemesi ve Bölge Adliye Mahkemesi, "sözleşmelerin şartnamelere aykırı olamayacağı" genel kuralından hareketle davacıyı haklı bulmuş ve borçlu olmadığına karar vermiştir.

  1. Yargıtay'ın Değerlendirmesi ve Bozma Gerekçesi

Yargıtay, bu kararı bozarken, ihale dokümanları arasındaki öncelik sıralaması kuralını temel almıştır:

  • Öncelik Sıralamasının Bağlayıcılığı: Yargıtay, öncelikle taraflar arasındaki sözleşmenin 8.2. bendinde, ihale dokümanları arasındaki öncelik sıralamasının açıkça belirlendiğini tespit etmiştir. Bu sıralamaya göre, Sözleşme Tasarısı (3. sırada) Teknik Şartname'den (6. sırada) daha önceliklidir.
  • Sözleşme Tasarısının Üstünlüğü: Bu hiyerarşiye göre, Sözleşme Tasarısı ile Teknik Şartname arasında bir çelişki olması halinde, öncelikli olan Sözleşme Tasarısı'ndaki hükmün uygulanması gerekir.
  • Sözleşme Tasarısındaki Hüküm: Yargıtay, taraflar arasındaki ihale dokümanları arasında yer alan sözleşme tasarısının 7.1.3. bendinde de, tıpkı imzalanan sözleşmede olduğu gibi, "elektrik, su... giderlerinin yüklenici tarafından karşılanacağı" hükmünün açıkça yer aldığını tespit etmiştir.
  • Sonuç: Bu durumda, öncelik sıralamasında daha üstte yer alan Sözleşme Tasarısı'ndaki hüküm geçerlidir. Teknik Şartname'deki aksi yöndeki hüküm, bu çelişki karşısında uygulanamaz. Dolayısıyla, söz konusu giderlerden yüklenicinin sorumlu olduğu kabul edilerek davanın reddedilmesi gerektiğine karar verilmiştir.

Yargıtay bu kararıyla, "sözleşme şartnameye aykırı olamaz" şeklindeki genel ifadenin, sözleşmede açıkça bir öncelik sıralaması belirlendiği durumlarda geçerli olmadığını; bu gibi hallerde tarafların iradesiyle belirlenen hiyerarşiye uyulması gerektiğini ortaya koymuştur.

Sonuç

Yargıtay 15. Hukuk Dairesi'nin 2021/2106 sayılı kararı, ihale dokümanları arasındaki çelişkilerin çözümünde "öncelik sıralaması" ilkesinin ne kadar önemli ve bağlayıcı olduğunu gösteren emsal bir karardır. Bu karardan çıkarılması gereken temel sonuçlar şunlardır:

  1. İhale dokümanları (idari şartname, sözleşme tasarısı, teknik şartname vb.) bir bütündür. Aralarında bir çelişki olması halinde, sözleşmede belirtilen öncelik sıralaması esas alınır.
  2. Bu öncelik sıralaması, taraflar için bağlayıcı bir delil sözleşmesi niteliğindedir ve mahkemece re'sen dikkate alınmalıdır.
  3. Öncelik sıralamasında daha üstte yer alan bir belgedeki hüküm, daha altta yer alan bir belgedeki çelişkili hükme göre üstün tutulur ve uygulanır.
  4. "Sözleşme, teknik şartnameye aykırı olamaz" şeklindeki genel kural, ancak sözleşmede bir öncelik sıralaması bulunmadığı veya her iki belgenin aynı öncelik seviyesinde olduğu durumlarda bir yorum aracı olarak kullanılabilir.

Bu karar, hem idarelerin ihale dokümanlarını hazırlarken belgeler arası tutarlılığa azami özen göstermeleri gerektiğini, hem de yüklenicilerin tekliflerini verirken sadece teknik şartnameye değil, sözleşme tasarısı ve idari şartname gibi öncelikli belgelere de dikkat etmeleri gerektiğini bir kez daha vurgulamaktadır.